فرایند التیام و جوش خوردن استخوان پس از شکستگی در چند مرحله خونریزی، لخته شدن خون، رشد داخلی رگ‌های خونی فراوان، ایجاد جای زخم، انباشته شدن مواد معدنی در جای زخم و تبدیل شدن آن به استخوان کامل می‌شود. اما این فرایند در موارد جوش نخوردن استخوان در مرحله تشکیل جای زخم باقی می‌ماند. چون استخوانی شدن (رسوب مواد معدنی استخوان) به صورت جزیی و تنها در بخش‌هایی از جای زخم رخ می‌دهد، پیوند بین بخش‌های شکسته شده به صورت جای زخمی انعطاف‌پذیر باقی می‌ماند و تبدیل به استخوان محکم نمی‌شود.
علت‌ها و دلایل
تعیین علت جوش نخوردن یا دیر جوش خوردن استخوان در اکثر موارد غیرممکن است. بااین حال در ادامه متن حاضر به توصیف شرایطی می‌پردازیم که احتمال جوش نخوردن استخوان را افزایش می‌دهد. در اکثر موارد به ظاهر مشکلی وجود ندارد و بیمار با هیچ نشانه هشدار دهنده‌ای مواجه نمی‌شود. حرکت بخش‌های شکسته و خون‌رسانی ضعیف دو عاملی هستند که زمینه را برای جوش نخوردن استخوان فراهم می‌کند.
- حرکت: چنانچه بخش‌های شکسته شده به خوبی ثابت نشده باشد، جای زخم بین این قطعه‌ها (کال استخوانی نرم) ضعیف می‌شود و تحلیل می‌رود. مواد معدنی استخوان درون بافتی راحت‌تر شکل می‌گیرد که تحت کشش و فشار نباشد. به همین دلیل است که بخش اعظم درمان ارتوپدی شکستگی بر استفاده از ثابت کننده‌ها یا قالب‌های گچی متمرکز می‌شود که شکستگی را بی حرکت نگه می‌دارد. ضمناً به بیماران توصیه می‌شود که زودتر از زمان تعیین شده روی شکستگی راه نروند. چون اگر کال استخوانی سخت هنوز شکل نگرفته باشد، خطر شکستگی مجدد به دلیل وارد شدن فشار پیش از موعد روی ناحیه شکستگی وجود دارد. البته این یک قاعده قطعی نیست و استخوان‌های دایناسورها پس از 100 میلیون سال بدون درمان‌های ارتوپدی و شکسته بندی جوش می‌خورد. بااین حال برای این که کوچکترین مشکلی برای التیام یافتن استخوان وجود نداشته باشد، اندکی صبر داشته باشید و از دستورات پزشک پیروی کنید. شکستگی که عمل جراحی روی آن انجام شده است، اما هنوز متحرک (IMO) است، بیشتر در معرض جوش نخوردن قرار دارد، چون جراحی خون‌رسانی را ضعیف‌تر از پیش می‌سازد.
- خون‌رسانی مناسب برای ایجاد استخوان درون بافت لازم است. شرط لازم برای تولید مواد معدنی استخوانی وجود اکسیژن و انرژی کافی است. خون رسانی بخش‌هایی از بدن مانند سر استخوان ران، استخوان قاپ (تالوس) مچ پا و یک سوم پایینی استخوان درشت نی به گونه‌ای است که با کوچکترین آسیبی می‌شکند. به همین نسبت جوش نخوردن استخوان در این ناحیه‌ها شیوع بیشتری دارد.
- بعضی تکنیک‌های جراحی خون رسانی را مختل می‌سازد. برای قرار دادن صفحه روی شکستگی غالباً پوشش داخلی استخوان زدوده می‌شود. از آنجایی که خون رسانی یک سوم بیرونی استخوان از راه این پوشش انجام می‌شود، بنابراین خون‌رسانی باید برای التیام یافتن استخوان مجددا برقرار شود که خوشبختانه معمولاً رخ می‌دهد.
متخصصان ارتوپدی در تلاش‌اند تا تکنیک‌هایی با حداقل تهاجم را برای ثابت نگه داشتن شکستگی ابداع کنند، اما مشکل اینجا است که برای کاهش شکستگی و رشد استخوان باید بافت نرم زدوده شود و این بافت نرم محلی است که خون رسانی به استخوان از طریق آن انجام می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
- ورم
- درد
- حساسیت به لمس
- بدشکلی
- دشواری در تحمل وزن
تشخیص جوش نخوردن استخوان
تشخیص بر اساس نتایج معاینه بالینی و تصاویر پرتونگاری انجام می‌شود. قطعه‌های شکسته در معاینه بالینی تحرکی نسبی دارند و بخش شکسته فاقد حس است که به نوبه خود بیانگر عدم وجود فعالیت زیستی است؛ به این ترتیب جوش نخوردن از تاخیر در جوش خوردن مشخص می‌شود.
در تصاویر پرتونگاری موارد زیر مشخص می‌شود:
- وجود نداشتن استخوان از این سو به آن سوی ناحیه شکسته (پل زدن فواصل بین یاخته‌ها)
- لبه‌های سخت شکستگی
- خطوط پابرجای شکستگی
- عدم تغییر در راستای یکپارچگی و جوش خوردن استخوان
وجود یا عدم وجود کال استخوانی یافته قابل اتکایی، به ویژه در موارد محکم ثابت نگه داشتن شکستگی نیست.
درمان جوش نخوردن استخوان
جوش نخوردن استخوان به دو روش درمان می‌شود:
محرک‌های غیرجراحی رشد استخوان
تحریک الکتریکیتحریک الکتریکی
از دستگاه کوچکی استفاده می‌شود که امواج الکترومغناطیسی مافوق صوت یا پالسی را صادر می‌کند که فرایند التیام را تحریک می‌کند. بیمار دستگاه محرک را روزانه 20 دقیقه تا چند ساعت روی پوست ناحیه جوش نخورده قرار می‌دهد.
اولتراسوند
اولتراسوند تابش صوتی در فرکانس‌های بالای محدوده شنوایی انسان است و در اصل نوعی انرژی مکانیکی است که به صورت امواج فشاری صوتی با فرکانس بالا وارد بدن می‌شود. اولتراسوند کاربردهای بسیاری در فرایندهای تشخیصی و درمانی دارد.
شاک‌ویوتراپی
از شاک‌ویوتراپی در کنار دیگر درمان‌ها برای مدیریت جوش نخوردن استخوان، تاخیر در التیام استخوان و به تازگی برای شکستگی‌های تازه بهره گرفته می‌شود. این روش با هدف افزایش میزان جوش خوردن استخوان‌هایی انجام می‌شود که التیام آنها دشوار است.
اوزون تراپی
پرولوزون تکنیکی است که حاصل پیوند مفاهیم درمان عصبی، پرولوتراپی و ازن‌تراپی می‌باشد. این تکنیک شامل تزریق ترکیباتی از پروكئين، داروهای ضد التهاب / هومیوپاتیک، ویتامین‌ها، مواد معدنی، پرولیتراتیو‌ها و مخلوطی از گاز ازن / اکسیژن به داخل مناطق شکستگی دژنراتیو و یا جوش‌نخورده استخوان‌ها و نیز در مناطق درد است. نتیجه تزریق این ترکیبات بسیار قابل توجه است، به‌طوری که شکستگی استخوان آسیب دیده و جوش‌نخورده می‌تواند بازسازی شده و درد غیرقابل درمان آن می‌تواند برای همیشه برطرف گردد.
مزایای تکنیک پرولوزون عبارتند از:
- پرولوزون تراپی، چرخه درد را می‌شکند.
- مصرف اکسیژن را بهبود می‌بخشد.
- کیفیت گردش خون را بالا می‌برد.
- مواد مغذی میتوکندری، بی‌کربنات، مواد ضد التهاب و اکسیژن را برای بهبود سریع‌تر، به محل شکستگی جوش‌نخورده می‌رساند.
