شکستگی ترقوه (یا ترک خوردن ترقوه) یکی از رایج ترین نوع ترک خوردگی هایی است که در فعالیت های ورزشی مشاهده می شود و در آن استخوان کولار (ترقوه) شانه فرد دچار ترک خوردگی و شکستگی می شود. درد شانه به دنبال افتادن فرد بر روی شانه یا کشیدگی بیش از حد بازو، یا به خاطر برخورد مستقیم اجسام با شانه، فشار زیادی به استخوان ترقوه وارد می شود. اگر این نیرو بیش از مقداری باشد که امکان تحمل کردن آن برای استخوان شانه و کتف وجود داشته باشد، احتمالاً این دچار شکستگی ترقوه می شود. در اصطلاح به این مشکل شکستگی شانه و ترقوه گفته می شود که این شکستگی می تواند از یک مشکل جزئی و کوچک تا یک شکستگی کتف و شانه جدی با تغییر شکل واضح را در بر گیرد. درمان شکستگی ترقوه و شانه اغلب با روش بدون جراحی صورت می گیرد، اما شکستگی های پیشرفته تر ممکن است نیاز به عمل توسط یک جراح شانه داشته باشند. در هر حال، فیزیوتراپی شکستگی شانه می تواند به بهبود سریع تر و بازگشت ایمن فرد به فعالیت های عادی کمک کند و این کار با مدیریت مناسب درد، تمرین های آموزشی، و نیز شبیه سازی حرکات عادی بدن انجام می شود.حرکات اصلاحی و ورزش
علت
شکستگی شانه و کتف معمولاً به خاطر افتادن بر روی شانه (برای مثال در هنگام اسب سواری، تکل زدن در فوتبال، یا دوچرخه سواری) یا به خاطر برخورد با یک بازیکن دیگر در فعالیت های ورزشی همچون راگبی یا فوتبال (برای مثال یک برخورد شدید به شانه و مفصل آن) ایجاد می شود. ترک خوردگی و شکستگی کتف و شانه همچنین می تواند در نتیجه افتادن بر روی آرنج یا کشیدن بازو نیز برای فرد ایجاد شود. در این موارد، نیرو از طریق شانه به استخوان ترقوه منتقل می شود و اگر شدت آن به مقدار زیاد باشد، ممکن است باعث ترک خوردن و یا شکستگی ترقوه شود. معمولا پس از ترمیم استخوان و انجام حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی شکستگی ترقوه، عملکرد طبیعی به مفصل باز می گردد...
علائم
از علائم شکستگی شانه می توان گفت که افرادی که دچار شکستگی شانه و کتف می شوند معمولاً در زمان ایجاد آسیب درد شدید و زیادی را در محل آسیب دیدگی احساس می کنند. این درد معمولاً جایی بین گردن و شانه احساس می شود. این درد احتمالاً در زمانی که فرد سعی کند اعضای بالای بدن خود را حرکت دهد افزایش پیدا می کند. برای مثال بلند کردن بازو، حرکت دادن سر، حرکت دادن بازو بر روی سینه یا فعالیت های فشار دادن، کشیدن یا بلند کردن اجسام می تواند باعث افزایش این درد در استخوان ترقوه، بازو و کتف شود. این درد همچنین ممکن است در زمان دراز کشیدن فرد بر روی سمت آسیب دیده، وارد شدن فشار به شانه، یا تماس محکم با ترقوه در سمت آسیب دیده بدن افزایش پیدا کند. در این حالت ممکن است درد ترقوه در طول مدت شب یا در اوایل صبح (به خصوص در طول چند روز اول پس از وارد شدن آسیب) مشاهده شود.
تشخیص
در طول معاینات لازم، دکتر از شما سوالاتی را درباره آسیب وارد شده و چگونگی ایجاد آن می پرسد. پس از صحبت کردن درباره آسیب و علائم مشاهده شده آن، پزشک وضعیت شانه شما را معاینه می کند. در این حالت معمولاً یک مشکل آشکار یا «برآمدگی» در محل ایجاد شکستگی ترقوه و کتف مشاهده می شود. در صورتی که فشار کمی بر روی محل شکستگی شانه وارد شود، فرد درد شدیدی را احساس خواهد کرد. هر چند خرد شدن استخوان کتف به ندرت داخل پوست اتفاق می افتد، این موضوع می تواند باعث ایجاد فشار به پوست و تشکیل یک شکل «خیمه مانند» در محل آسیب دیدگی شود. علاوه بر این پزشک در بررسی های خود به دقت وضعیت شانه را معاینه می کند تا از وارد نشدن آسیب به اعصاب و رگ های خونی در محل آسیب دیدگی مطمئن شود.
به منظور بررسی دقیق تر محل و تشخیص شدت آسیب وارد شده، پزشک احتمالاً از عکس رادیولوژی استفاده می کند. در این حالت لازم است از کل شانه یک عکس رادیولوژی تهیه شود تا بتوان با مشاهده آن وضعیت آسیب های وارد شده را بطور دقیق بررسی کرد. در صورتی که سایر استخوان های فرد به واسطه آسیب وارد شده دچار شکستگی شده باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد از پرتونگاری مقطعی (CT یا CAT) برای مشاهده بهتر جزئیات شکستگی ها استفاده کند.
درمان
درمان شکستگی شانه و ترقوه معمولا با روش های بدون جراحی صورت می گیرد، اما نکته مهم بعد از ترمیم شکستگی کتف و شانه فیزیوتراپی و ورزش شانه به منظور بازگشت عملکرد طبیعی مفصل می باشد. در صورت نیاز به درمان جراحی برای شکستگی شانه، پس از صلاحدید پزشک و فیزیوتراپی باید جلسات فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی شانه را آغاز کنید. حرکات اصلاحی و ورزش شانه برای بازگرداندن عملکرد طبیعی بعد از جراحی بسیار حائز اهمیت می باشد.
فیزیوتراپی
اکثر موارد شکستگی شانه بدون نیاز به عمل جراحی درمان می شوند. برای انجام این کار معمولاً استخوان بازو در یک بند محافظ یا پوشش مخصوص قرار می گیرد تا به این ترتیب از آن حفاظت شده و تحمل وزن آن برای بدن آسان شود. فیزیوتراپی معمولاً در ابتدا به کاهش درد و ورم ایجاد شده شروع می شود. هنگامی که فرد بتواند حرکت بازوی خود را تحمل کند و شکستگی استخوان کتف ترمیم شده باشد، فیزیوتراپیست برای وی ورزش های شانه و آرنج آرام وسبک تجویز می کند تا به این ترتیب از خشک شدن این عضلات جلوگیری کرده و به شروع ریکاوری حرکت کامل این اعضا کمک کند.
با پیشرفت درمان شکستکی استخوان ترقوه، درد و ورم به تدریج از بین می رود. هنگامی که پزشک بهبود کافی در وضعیت بدن مشاهده کند از شما می خواهد با فیزیوتراپیست خود درباره کاهش استفاده از ابزارهای محافظ صحبت کرده و از وی راهنمایی های لازم را دریافت کنید. علاوه بر این تحت نظارت فیزیوتراپیست، تمرین های شما به تدریج پیشرفت می کند تا سطح فعالیت های آن افزایش پیدا کرده و از ضعیف شدن عضلات و خشک شدن آنها جلوگیری شود. با انجام این تمرین ها فرد مجدداً قابلیت انجام حرکت های کامل و عادی را به دست می آورد.پس از 6 تا 8 هفته، یا زمانی که استخوان به مقدار کافی ترمیم شد، تمرین های جدی تر برای فرد شروع می شود. در این زمان فیزیوتراپیست برنامه آموزشی لازم برای بازگشت فرد به فعالیت های عادی را تعیین می کند و این تمرین ها بطور خاص برای زندگی روزمره، محیط کار، و نیز انجام فعالیت های ورزشی برای شکستگی ترقوه و شانه است.
دوره بهبود در بین افراد مختلف به خاطر شرایط متفاوت سنی، سلامتی، و پیچیدگی آسیب وارد شده فرق می کند. اکثر بیماران می توانند فعالیت های عادی بدون فشار خود را پس از حدود 6 هفته شروع کنند و انجام فعالیت های شدیدتر نیاز به حدود 9 تا 12 هفته درمان دارد، به یاد داشته باشید فیزیوتراپی شکستگی ترقوه و شانه برای بهبودی و اجتناب از خشک شدن عضلات بسیار موثر می باشد.
بعد از عمل جراحی
فیزیوتراپی بعد از جراحی شانه مشابه حالتی است که عمل جراحی انجام نشده باشد، اما برنامه فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی در این حالت از یک زمان بندی دقیق تعیین شده توسط دکتر جراح شانه تبعیت می کند. در این حالت فیزیوتراپی معمولاً بلافاصله پس از عمل جراحی شانه شروع می شود و برای 8 تا 12 هفته ادامه دارد.
اولین هفته بعد از عمل جراحی شکستگی استخوان کتف و شانه، فیزیوتراپیست به شما برای کنترل درد و ورم ایجاد شده کمک می کند و در این زمان ممکن است بعضی تمرین های حرکتی آرام برای شما تجویز شود. در این دوره احتمالاً لازم است شما از یک بند یا پوشش محافظ برای حفاظت از ناحیه آسیب دیده و راحتی بیشتر استفاده کنید. در طول چند هفته بعد، فیزیوتراپیست به شما کمک می کند به تدریج برنامه تمرین های خود را گسترش دهید.
پس از 4 هفته، اگر عکس رادیولوژی نشان دهنده قرار گیری صحیح استخوان در محل و ثبات آن باشد، فیزیوتراپیست یک مجموعه کامل از ورزش و حرکات اصلاحی شانه را برای شما تجویز می کند. در هفته 6 تا 8، اگر عکس برداری رادیولوژی نشان دهنده بهبود کافی باشد، برنامه درمان فیزیوتراپی شامل حرکت ها و تمرین ها قدرتی و مقاومتی خواهد بود. چارچوب زمانی تعیین شده برای بهبود بیمار با توجه به شرایط فرد همچون سن، وضعیت سلامتی، و پیچیدگی آسیب وارد شده و نیز نوع عمل جراحی وی متفاوت می باشد.
حرکات اصلاحی و ورزش
ورزش برای شکستگی شانه و ترقوه باید زیر نظر فیزیوتراپی انجام شود تا باعث بروز عوارض و مشکلات بعدی نشود. تمرین های زیر معمولاً برای بیماران مبتلا به شکستگی شانه و کتف توصیه می شود. معمولاً، این تمرین ها باید سه بار در روز انجام شوند و نباید با انجام آنها علائم مشکل مجدداً ظاهر شده یا افزایش پیدا کنند.
- فشار دادن تیغه شانه: این تمرین به صورت نشسته یا ایستاده در حالتی که کمر شما به صورت عمودی قرار دارد شروع می شود (شکل زیر). سعی کنید تیغه های شانه خود را تا زمانی به سمت یکدیگر فشار دهید که در نتیجه این کار دردی در قسمتی که شکستگی استخوان کتف و ترقوه ایجاد شده بوده، احساس نمی شود. وضعیت ایجاد شده را برای 3 ثانیه حفظ کنید و در صورتی که علائم مشکل شما افزایش پیدا نمی کند این تمرین را 10 بار تکرار نمایید.
- تمرین آونگی: این تمرین را با خم شدن به سمت جلو با تکیه دادن آرنج خود به یک میز یا نیمکت انجام دهید (مطابق شکلی که در ادامه آمده است). پشت خود را راست نگه داشته و شانه خود را شل کنید. سپس به آرامی بازوی آسیب دیده خود را به صورت آونگی به سمت جلو و عقب حرکت دهید و این کار را زمانی انجام دهید که به خاطر آن درد احساس نمی کنید. این ورزش شکستگی استخوان ترقوه و شانه را تا زمانی که دردی احساس نمی کنید ادامه دهید و در صورتی که علائم مشکل شما افزایش پیدا نکرد، آن را 10 بار تکرار نمایید. این حرکات اصلاحی و ورزش شانه را باید طبق تجویز فیزیوتراپیست و پس از تائید ترمیم شکستگی استخوان کتف صورت بگیرد.
- چرخش آونگی: این ورزش شانه را با خم شدن به جلو و تکیه دادن بازوی خود به یک میز یا نیمکت شروع کنید (شکل پایین). پشت خود را راست نگه داشته و شانه خود را شل کنید. به آرامی سعی کنید بازوی آسیب دیده خود را به صورت آونگی در جهت عقربه های ساعت تا زمانی که دردی احساس نمی کنید، حرکت دهید. این حرکت اصلاحی را با بازوی خود در خلاف جهت عقربه های ساعت نیز تکرار کنید. در صورتی که با انجام این تمرین علائم مشکل شما افزایش پیدا نکرد، آن را در هر دو جهت عقربه های ساعت و خلاف جهت عقربه های ساعت 10 بار تکرار نمایید. این تمرین یکی از حرکات اصلاحی شکستگی ترقوه و شانه موثر می باشد.ش
شکستگی ترقوه و کتف معمولا ناشی از وارد شدن ضربه بطور مثال در ورزش، زمین خوردن و... می باشد. شکستگی شانه در کودکان نیز رخ می دهد که معمولا ناشی از زمین خوردن حین بازی می باشد. راه های درمان شکستگی استخوان ترقوه و کتف معمولا بدون جراحی صورت می گیرد و درمان جراحی فقط در موارد شدید شکستگی شانه و ترقوه صورت می گیرد. یکی از درمان های مهم انواع شکستگی کتف و شانه انجام فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و ورزش برای شانه می باشد، حتی فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی شانه نیز به منظور بازگشت عملکرد طبیعی به مفصل تجویز می شود. تمام ورزش های شانه ای که در مقاله ذکر شده است باید با تجویز فیزیوتراپی انجام گیرد.
نویسنده: فاطمه اسدی- فیزیوتراپیست