چهار تاندون عضله‌های کتف یا استخوان شانه و دنده‌ها را به استخوان بالای بازو (هومروس) وصل می‌کنند. چون این تاندون‌ها به چرخش بازو درون حفره‌اش کمک می‌کنند، این تاندون‌ها را چرخاننده شانه یا روتاتور کاف می‌نامند.
تاندون‌های چرخاننده شانه به دلیل حرکت کردن در فضایی تنگ بسیار آسیب پذیراند. هر گاه شانه در محدوده دامنه حرکتی طبیعی خود بچرخد یا بالا برود، تاندون‌ها نیز در این فضای تنگ حرکت می‌کنند. تاندون‌های شانه گاهی به یکدیگر برخورد می‌کنند یا روی زائده استخوانی آکرومیون، واقع در بالای تاندون‌ها، یا روی رباط جلوی شانه ساییده می‌شوند.
این سایش موسوم به سندرم گیر شانه، التهاب چرخاننده شانه را در پی دارد، به ویژه اگر حرکت شانه مکرر یا نامناسب باشد. التهاب به نوبه خود سه مشکل را به دنبال دارد:
• تاندونیت یا التهاب تاندون چرخاننده شانه: التهاب تنها یک تاندون به بروز درد در زمان انجام حرکت‌های معین منجر می‌شود، برای مثال بیمار هنگام استفاده از عضله کشیده شونده در خلاف جهت تاندون یا رو به بالا دراز کردن دست دچار درد می‌شود.
• بورسیت یا التهاب بورس شانه: این ناراحتی که بورسیت ساب آکرومیال نیز نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که التهاب درون کیسه مایع روان کننده تاندون‌های چرخاننده شانه منتشر شود. درد غالباً شب هنگام و زمان حرکت دادن شانه در تقریباً تمام جهات تشدید می‌شود، به ویژه اگر دست رو به بالا دراز شود.
• پارگی تاندون چرخاننده شانه: تاندون گاهی در اثر التهاب ضعیف و در نهایت پاره می‌شود.
علائم و نشانه ها
آسیب دیدگی تاندون شانه به درد شانه و بالای بازو دامن می‌زند. درد هنگام دراز کردن رو به بالا یا بیرون دست به بیشترین حد می‌رسد. احتمال سایش تاندون‌ها روی ساختارهای پیرامون هنگام چرخش و بالا بردن همزمان بازو افزایش می‌یابد. به همین دلیل علائم پارگی تاندون شانه در زمان شانه کردن مو یا فرو کردن دست داخل آستین تشدید می‌شود. بروز شانه درد سنگین و خفیف در شب نیز رایج است.
چنانچه بخش قابل توجهی از تاندون در پارگی تاندون شانه آسیب ببیند، شانه ضعیف خواهد شد و در نتیجه توانایی بلند کردن اشیاء یا نگه داشتن دست در دو سمت بدن محدود می‌شود. البته دشواری در استفاده از شانه به دلیل بروز درد همواره به معنای پارگی تاندون نیست.
علت ها و دلایل
بعضی از حرکت‌های شانه آسیب دیدگی تاندون‌های چرخاننده شانه را به دنبال دارد و علت پارگی تاندون شانه می باشد :
•انداختن وزن بدن روی بازو: بیماران مبتلا به آرتروز زانو، دیگر عارضه‌های دردناک پا یا ضعف عضله‌های چهارسر ران غالباً برای جبران این معضل هنگام بلند شدن از صندلی وزن بدن را روی بازو می‌اندازند. از آنجا که شانه برای چنین حرکتی خلق نشده است، استخوان بازو و حفره شانه در طول این حرکت مانند هاون و دسته هاون سر و ته عمل می‌کنند و تاندون‌های شانه را له می‌کنند و می‌سایند. دراز کردن دست هنگام زمین خوردن، آسیب دیدگی بالاتنه در تصادف خودرو و برخورد در مسابقه‌های ورزشی نیز صدمه دیدن تاندون ر ابه دنبال دارد.
• دراز کردن مکرر بازو: با بردن بازو بالای سر فضای تنگ محل عبور تاندون‌های چرخاننده شانه باریک‌تر می‌شود. حرکت شنا، شنا کردن، نقاشی خانه، بایگانی کردن، ساختمان سازی، مکانیکی و فعالیت‌های دیگر به آسیب دیدن تاندون شانه می‌انجامد.
•حرکت ناگهانی یا شدید بازو: پارگی تاندون در میان ورزشکاران علاقه مند به ورزش‌های پرتابی، ورزش‌های راکتی و کشتی شیوع بالایی دارد. حرکت‌هایی ناگهانی، مانند هل دادن ماشین چمن‌زنی، نیز به پارگی تاندون ضعیف شده منجر می‌شود.
ضمناً هر گونه ناهنجاری در شکل شانه احتمال آسیب دیدگی آن را افزایش می‌دهد. فضای تنگ دربرگیرنده تاندون‌های شانه در صورت ضعیف شدن یا گرفتگی عضله‌های شانه بیش از پیش باریک می‌شود. در این حالت ساییدگی تاندون حتی در حرکت معمول شانه نیز اتفاق می‌افتد.
تشخیص
آسیب دیدگی تاندون شانه غالباً هنگام معاینه بالینی مشخص می‌شود. پزشک بازو را از شانه می‌چرخاند و سپس بالا می‌برد. دردناک بودن این حرکت بیانگر التهاب تاندون شانه است.
در صورت ضعف قابل ملاحظه باید آزمایش‌های بیشتری جهت بررسی احتمال پارگی تاندون شانه انجام شود. پزشک گاهی داروی بی‌حسی درون شانه تزریق می‌کند تا بین ضعف واقعی تاندون و "تحلیل" ناشی از درد عضله تمایز قائل شود.
چنانچه احتمال پارگی تاندون داده شود، از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی.) جهت تأیید تشخیص استفاده می‌شود. روش تشخیصی دیگر آرتروگرام شانه است؛ آرتروگرام انجام پرتونگاری (اشعه ایکس) مفصل پس از تزریق ماده حاجب داخل مفصل است. از آنجایی که ام.آر.آی. بدون تزریق تصاویر بسیار خوبی را به دست می‌دهد، امروزه آرتروگرام چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
انجام پرتونگاری شانه اگرچه همواره ضروری نیست، اما در صورت وارد شدن ضربه به شانه یا اگر پزشک نتواند شانه را در دامنه حرکتی کامل تکان دهد، تصاویر این روش می‌تواند مفید باشد. دیگر دلیل استفاده از این روش تصویربرداری بررسی وجود رسوب کلسیم داخل یا اطراف شانه است. ته نشین شدن کلسیم به التهاب مداوم تاندون می‌انجامد، که به نوبه خود عارضه‌ای به نام التهاب تاندون کلسیفیه را به دنبال دارد.
راه ها و روش های درمان
متخصص فیزیوتراپی سابقه پزشکی را بررسی می‌کند، معاینه کاملی را انجام می‌دهد و از مجموعه‌ای از آزمایش‌های تشخیصی مخصوص برای تعیین دقیق علت شانه درد بهره می‌گیرد.
متخصص فیزیوتراپی آزمایش‌هایی تخصصی، مانند آزمون گیر کردن هاوکینز کندی، نشانه گیر کردن نیر و نشانه تاخیر در چرخش خارجی، را برای تشخیص گیر کردن یا پارگی تاندون انجام می‌دهد. برای مثال متخصص فیزیوتراپی بازو را بلند می‌کند، بازو را به طرفین می‌برد یا حین بلند کردن بازو از بیمار می‌خواهد تا در برابر فشار مقاومت کند؛ البته تمام این حرکت‌ها را در زاویه و ارتفاع معینی انجام می‌دهد. این آزمایش‌ها گاهی باعث ناراحتی موقت بیمار می‌شود، اما موردی برای نگرانی وجود ندارد، چون
این امر طبیعی است و تا حدی به متخصص کمک می‌کند تا منشأ دقیق مشکل را تعیین کند.
هدف فیزیوتراپی بهبود عملکرد عضله‌های پیرامون شانه است. اکثر افراد تنها چند عضله بزرگ اطراف شانه را تقویت می‌کنند، اما فیزیوتراپی عضله‌های کوچک‌تر و در عین حال مهم اطراف شانه را به کار می‌گیرد که عموماً نادیده گرفته می‌شوند. فیزیوتراپی با تقویت این عضله‌ها آسیب دیدگی تاندون‌ها را جبران می‌کند و مکانیک مفصل شانه را بهبود می‌بخشد.
مداخله‌های رایج درمان التهاب تاندون چرخاننده شانه عبارت‌اند از:
• روش‌های درمان با دست یا منوال تراپی (MTT): ماساژ بافت نرم، ماساژ عمیق سایشی و موبیلیزاسیون یا متحرک سازی مفصل از جمله این روش‌ها هستند که با هدف بازیابی دامنه و توانایی حرکتی تاندون و شانه انجام می‌شود.
• تمرین‌های درمانی (TE) تمرین‌های کششی و تقویتی را شامل می‌شود که با هدف بازیابی دامنه حرکتی و تقویت شانه و عضله آسیب دیده آموزش داده می‌شود.
• بازآموزی عصبی عضلانی (NMR) به منظور بازیابی پایداری، بازآموزی بالاتنه و بهبود مکانیک و روش حرکت، برای مثال پرتاب کردن، بلند کردن و فعالیت‌های بالای سر، در استفاده روزمره بالاتنه آسیب دیده انجام می‌شود.
• مدالیته‌ها: اولتراسوند، تحریک الکتریکی (TENS)، یخ، سرما درمانی، لیزر با قدرت بالا و ... با هدف کاهش درد و درمان التهاب تاندون شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• برنامه خانگی شامل تمرین‌های پایدارسازی، تقویتی و کششی و همچنین توصیه‌ها و آموزش‌هایی می‌شود که با رعایت آنها می‌توان فعالیت‌ها و وظایف روزمره را بهتر انجام داد و سطح عملکرد را ارتقا داد.
ورزش ها و حرکت‌های اصلاحی
در ادامه چند مورد از تمرین‌های توان‌بخشی متداول برای درمان این عارضه توضیح داده می‌شود. هر حرکت را به آهستگی شروع کنید و به محض بروز علت درد شانه از شدت حرکت بکاهید.
متخصص فیزیوتراپی بهترین تمرین‌ها را برای کاهش التهاب تاندون شانه متناسب با شرایط‌تان آموزش می‌دهد و زمان مناسب شروع تمرین‌ها را تعیین می‌کند.
تمرین ۱
۱٫ آرنج دست آسیب دیده را با دست سالم بگیرید.
۲٫ با دست سالم بازوی آسیب دیده را با ملایمت بالا بیاورید و از عرض بدن رد کنید تا کشش ملایمی را در پشت شانه آسیب دیده احساس کنید.
۳٫ ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آهستگی بازو را پایین بیاورید.
۴٫ این حرکت را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
تمرین ۲
- دست را در جیب عقب بگذارید و همان‌جا نگه دارید تا شانه تحت کشش قرار بگیرد.
-بازوی آسیب دیده را پشت کمر ببرید و با دست سالم به گونه‌ای از مچ دست آسیب دیده بگیرید که کف دست رو به بیرون باشد. بازو را به آرامی بالا بکشید تا شانه تحت کشش قرار بگیرد.
-در مرحله‌های بعدی، حوله‌ای را روی شانه سالم بگذارید. دست سمت آسیب دیده را پشت کمر ببرید و انتهای حوله را در دست بگیرید. با سدت سالم سر دیگر حوله را که جلوی بدن است بگیرید و آن را اندکی رو به جلو بکشید تا دست پشت کمر بیشتر رو به بالا بیاید و شانه کشیده شود.
تمرین ۳
- به فاصله یک بازو از سطح محکمی مانند پیشخوان آشپزخانه یا پشت یک صندلی محکم بایستید و از آن بگیرید.
- زانوها را اندکی خم کنید، ضمن صاف نگه داشتن بازوها رو به جلو خم شوید و بالاتنه را پایین بیاورید تا در شانه‌ها احساس کشش کنید.
-دست‌کم ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید، سپس برخیزید و استراحت کنید. چنانچه هنگام کشش رو به عقب رفته‌اید، رو به جلو بازگردید تا بتوانید دست‌ها را روی سطح محکم بگذارید.
- این حرکت را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
تمرین ۴
توجه: انجام این حرکت برای افراد دچار کمر درد مناسب نیست.
-با دست سالم از لبه میز یا پشتی صندلی بگیرید، اندکی رو به جلو خم شوید و بگذارید بازوی آسیب دیده به صورت صاف در کنار بدن آویزان شود. این تمرین عضله‌های بازو را به کار نمی‌گیرد، در عوض با به کارگیری پاها و مفصل‌های ران حرکتی را ایجاد می‌کند که در آن بازو می‌تواند آزادانه تاب بخورد.
- با حرکت دادن پاها و لگن حالتی را ایجاد کنید که بازو به آرامی در ابتدا مانند پاندول، یا خرطوم فیل، رو به جلو و عقب تاب بخورد، و سپس حرکتی دورانی پیدا کند. قطر این دایره‌ها در ابتدا باید کم ، حدوداً اندازه بشقاب غذاخوری، باشد و به تدریج هر روز، البته به شرط یروز نیافتن درد، بیشتر شود.
- این تمرین را حتی اگر شانه هنوز به دلیل آسیب دیدگی یا جراحی حساس است، ۵ تا ۷ بار در روز، هر بار به مدت ۵ دقیقه، انجام دهید.
تمرین ۵
توجه: همواره باید زاویه‌ای بین پهلو و بازو وجود داشته باشد. قوس کمر را به هیچ وجه زیاد نکنید و کمر را رو به جلو فشار ندهید. زاویه بین بازو و پهلو باید ثابت و ۳۰ درجه باشد.
- از پهلو کنار دیوار با فاصله‌ای بایستید که تنها نوک انگشتان دست آسیب دیده با دیوار تماس پیدا کند، زاویه بین بازو و پهلو باید ۳۰ درجه باشد.
- انگشت‌ها را روی دیوار تا جایی که درد اجازه می‌دهد رو به بالا حرکت دهید. سعی کنید هنگام بالا بردن بازو، شانه را رو به بالا و سمت گوش نبرید.
- دست‌کم ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید.
- انگشت‌ها را به سمت پایین و موقعیت ابتدایی حرکت دهید.
-این حرکت را دست‌کم ۲ تا ۴ بار تکرار کنید و سعی کنید هر بار انگشت‌ها راکمی بالاتر ببرید.
این حرکت را می‌توانید مانند تصویر رو به دیوار هم انجام دهید.
تمرین ۶
توجه: زاویه بین بازو و کنار بدن در طول انجام این تمرین قدرتی باید حدود ۳۰ درجه باشد.
- بازوی آسیب دیده را به آهستگی در حالی بلند کنید که نوک انگشت شست رو به بالا باشد. بازو را حداکثر ۶۰ درجه بلند کنید، سطح شانه باید ۹۰ درجه باشد.
-بازو را پس از ۳ تا ۵ ثانیه پایین بیاورید و کنار بدن قرار دهید. در صورت لزوم بازوی "سالم" را از عرض بدن رد کنید و حین پایین آوردن بازوی آسیب دیده زیر آرنج بگذارید و مانع سریع پایین آمدن بازوی آسیب دیده شوید.
-این حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
تمرین ۷
توجه: بهترین روش انجام این تمرین این است که انگشت‌ها را در عوض آن که صاف رو به بالا یا پایین نگه دارید، تا حدی به سمت بیرون بچرخانید،
- به فاصله ۱۲ تا ۱۸ اینچی از دیوار روبه‌روی آن بایسیتد.
-دست‌ها را در ارتفاع شانه روی دیوار بگذارید.
- آرنج‌ها را به آهستگی خم کنید و صورت را به دیواردر حالی نزدیک کنید که کمر و لگن را صاف نگه داشته‌اید.
- به حالت اول برگردید.
-حرکت را ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
- هر گاه انجام این حرکت برایتان آسان شد، به جای دیوار رو به پیشخوان بایستید، سپس به تدریج برای پیشرفته‌تر و دشوارتر کردن حرکت از انتهای کاناپه، سپس صندلی محکم استفاده کنید و در نهایت حرکت را روی کف زمین (شنا) انجام دهید.
تمرین ۸
- به پشت دراز بکشید. برای انجام این حرکت بسیار ملایم ابتدا بازوها را بلند کنید و آرنج‌ها و بازوها را صاف کنید
- سعی کنید ضمن صاف نگه داشتن آرنج‌ها دست‌ها را بیشتر رو به بالا بکشید. به خاطر داشته باشید که در این حرکت تنها باید استخوان کتف را به کار بگیرید.
- به حالت اول برگردید.
- ۸ تا ۱۲ بار این حرکت را تکرار کنید.