فلج بل نوعی ضعف در عضلات صورت می باشد.این عارضه به طور ناگهانی و معمولا در یک طرف صورت به وجود می آید. علت آن هنوز مشخص نیست ولی بیشتر موارد احتمالا به خاطر عفونت های ویروسی پدید می آیند. بیشتر افراد ظرف 2 تا 3 ماه به بهبودی کامل می رسند. یک دوره قرص های استروئید نیز که تا 72 ساعت پس از ظاهر شدن عارضه شروع شود، می تواند شانس بهبودی کامل را بیشتر هم بکند. در صورتی که نمی توانید پلک های خود را کاملا ببندید، می بایست که از چشمان خود محافظت کنید.

فلج بل چیست؟

"فلج بل" یک نوع ضعف یا فلج است که عضلات صورت را درگیر می کند. این عارضه به دلیل مشکلی در عصب چهره ای ایجاد می شود. این ضعف معمولا در یک طرف صورت ظاهر می شود و به ندرت ممکن است هر دو طرف را هم درگیر کند. بسیاری از کسانی که به فلج بل مبتلا می شوند، در ابتدا فکر می کنند که سکته کرده اند که این طور نیست. فلج بل (فلج صورت) با سکته بسیار متفاوت بوده و در بیشتر موارد، بهبودی کامل حاصل می شود. فلج بل به احترام پزشکی که اولین بار آن را توضیح داد نام گذاری شده است.

عصب چهره ای چیست؟

عصب چهره ای به شاخه های متعددی تقسیم شده و بسیاری از عضلات صورت را کنترل می کند.

یکی از شاخه های این عصب مسئول بردن پیام های چشایی از زبان به مغز می باشد.

عصب چهره ای از زیر گوش بیرون آمده و از درون غده ی بزاقی بناگوشی می گذرد.

هر فرد یک عصب چهره ای (همچنین به نام عصب هفتم مغزی) در هر طرف از صورت خود دارد. هر کدام از این اعصاب از طریق یک مجرای کوچک در جمجمه و در زیر گوش، از مغز خارج می شوند.

این عصب به شاخه های متعددی تقسیم می شود که ماهیچه های کوچکی را در صورت کنترل می کنند و شما از آن ماهیچه ها برای لبخند زدن، اخم کردن و غیره استفاده می کنید. ماهیچه هایی که بستن پلک ها به عهده ی آن هاست نیز، تحت کنترل این عصب می باشند.

شاخه هایی از این عصب نیز به انتقال پیام های چشایی از زبان به مغز، تخصیص یافته اند.

علائم و نشانه ها

ضعف در صورت که معمولا در یک طرف آن مشاهده می شود. این ضعف معمولا به سرعت و در حدود چند ساعت، ایجاد می شود. ممکن است شما برای اولین بار این ضعف را پس از بیدار شدن از خواب احساس کرده و بدین صورت بسیار چشمگیر به نظر برسد. همچنین ممکن است به تدریج و پس از چند سال بد تر شود. اثرات علائم فلج بل متفاوت اند و به از کار فتادن جزئی یا کلی عصب بستگی دارند. این اثرات عبارت اند از :

چهره ی شما ممکن است پژمرده به نظر رسیده و به یک سمت کج شود. هنگام لبخند زدن ممکن است تنها یک طرف صورت حرکت کند.

جویدن غذا در سمت آسیب دیده می تواند مشکل ساز باشد. ممکن است لقمه ی غذا در پشت لثه گیر افتاده و همچنین نوشیدنی ها و بزاق از آن سمت دهان بیرون بریزند.

ممکن است قادر نباشید چشم خود را ببندید که این باعث تولید اشک زیاد و یا خشک شدن چشم می گردد.

ممکن است نتوانید روی پیشانی خود چین انداخته، سوت بزنید و یا لپ خود را پر از هوا کنید.

ممکن است دچار اختلال در تکلم بشوید چرا که عضلات کنار صورت، به ساخت کلمات کمک می کنند. برای مثال، کلمات شروع شونده با حرف پ.

فلج بل بیشتر موارد بدون درد بوده و یا درد بسیار خفیفی ایجاد می کنند. با این وجود در برخی افراد، دردی در ناحیه ی نزدیک گوش ایجاد می شود که ممکن است تا چند روز باقی بماند.

صدا های بلند ممکن است ناراحت کننده باشند و سر و صدا های خفیف، شدید تر به نظر برسند. این به علت از کار افتادن یک ماهیچه ی کوچک در گوش می باشد.

ممکن است حس چشایی خود را از دست بدهید (در طرفی از زبان که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است)

علت ها و دلایل

تصور می شود که ممکن است در اطراف عصب صورت که از درون جمجمه می گذرد، التهاب به وجود بیاید و این التهاب به عصب درون جمجمه فشار وارد کرده که باعث از کار افتادگی کامل یا جزئی عصب می شود، تا زمانی که التهاب از بین برود. اگر عصب از کار بیافتد، عضلات تحت کنترل آن نیز از کار خواهند افتاد.

دلیل ایجاد التهاب هنوز معلوم نیست، ولی در بیشتر موارد، احتمالا به دلیل یک عفونت ویروسی ایجاد می شود. مدارکی مبنی بر دخالت داشتن ویروس تب خال و ویروس آبله مرغان، در بیشتر موارد فلج بل، وجود دارند. بیشتر افراد در زندگی خود به آبله مرغان مبتلا می شوند (معمولا در بچگی) و بسیاری از افراد نیز تب خال را تجربه می کنند. ویروس این بیماری ها، پس از درمان کاملا از بین نرفته و برخی از اجزای آن ها به صورت غیر فعال در ریشه های عصبی باقی می مانند؛ که ضرری نداشته و علائم خاصی نیز ایجاد نمی کند. به دلایلی که هنوز شناخته نشده اند، ویروس پس از مدتی دوباره شروع به همانند سازی کرده و فعال می شود که معمولا چند ماه یا چند سال بعد این اتفاق خواهد افتاد. در بیشتر موارد، باور بر این است که ویروس دوباره فعال شده، باعث ایجاد التهاب در اطراف عصب چهره ای شده و فلج بل را پدید می آورد. 

چه افرادی به فلج بل مبتلا می شوند؟

هر کسی ممکن است به فلج عصب صورت مبتلا شود و همچنین میزان شیوع آن در بین زنان و مردان برابر است. این عارضه بیشتر در میان سنین 10 تا 40 سال پدید می آید. فلج بل شایع ترین علت ضعف ناگهانی در صورت، شناخته شده است. از هر 70 نفر حدودا 1 نفر، در زندگی خود فلج بل را تجربه خواهد کرد. پس از تشخیص فلج بل توسط پزشک مراحل درمانی انجام می‌گیرد.

راه ها و روش های درمان

درمان با فیزیوتراپی

از کار افتادن عصب چهره ای می تواند باعث فلج جزئی موقت در عضلات صورت شود. بدون درمان فلج بل، بهبودی تقریبا برای همه ی بیماران تا یک سال حاصل شده و برای خیلی افراد نیز کمتر از یک ماه طول می کشد. بسیاری از بیماران تصمیم می گیرند برای تسریع بهبودی، از فیزیوتراپی استفاده کنند. از فیزیوتراپی همچنین برای درمان فلج مغزی کودکان که یک اختلال حرکتی، عضلانی و یا پوسچری است که به دلیل آسیب‌هایی که به مغز نابالغ در حال رشد، اغلب قبل از تولد وارد می‌شود، بهره پرفته می شود. برای درمان اختلال دی اگر می خواهید از فیزیوتراپی استفاده کنید، می توانید موارد زیر را امتحان کنید :

• تمرینات صورت برای فلج بل
• تحریک الکتریکی
• ماساژ دستی
• باز توانی کابات (Kabat)

ورزش های صورت برای فلج بل

ماهیچه های صورت به کندی تحلیل می روند، بنابراین نیازی به تمرین دادن آن ها مانند ماهیچه های یک دست یا پای شکسته، نیست. در عوض، از تمرینات صورت به منظور حفظ قدرت مغز در کنترل ماهیچه های صورت، استفاده می شود. این عمل به شما کمک می کند که پس از بهبودی فلج بل و از بین رفتن این عارضه، فرد به آسانی کنترل ماهیچه های صورت را در دست بگیرد.

تمرینات صورت برای فلج بل عبارت اند از انجام حرکات عادی با ماهیچه های سر تا سر صورت. اگر برای فلج بل به یک پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه می کنید، او می تواند تمرینات مخصوصی را متناسب با میزان فلج، به شما ارائه دهد. در غیر این صورت، به تک تک عضلات در صورت خود فکر کرده و از بالا تا پایین، تمامی آن ها را حرکت دهید. روی پیشانی خود چشن بیاندازید، ابرو ها را بالا ببرید، به آرامی چشم های خود را ببندید و به همین صورت تا چانه ی خود ادامه دهید.

هنگام انجام این تمرینات، نباید به صورت خود دست بزنید و یا نگران درست و کامل انجام دادن آن ها باشد. در عوض این تمرینات را با توانایی های طبیعی خود و با وجود فلج بل، انجام دهید. به یاد داشته باشد که هدف از این تمرینات، بیشتر کار کردن مغز شماست، نه ماهیچه ها. تمرینات صورت را می توان در خانه انجام داد. شما می بایست هر روز سه بار این تمرینات را انجام دهید.

تحریک الکتریکی

برخی از پزشکان توصیه می کنند که از تحریک الکتریکی و بیوفیدبک (Biofeedback) به عنوان مکمل فیزیوتراپی برای درمان فلج بل استفاده شود. بر خلاف تمرینات صورت که اکثرا در خانه انجام می شوند، برای انجام تحریک الکتریکی باید به مطب پزشک مراجعه کنید.

تحریک عصبی از مقادیر کوچک الکتریسیته به منظور به کار انداختن ماهیچه های صورت استفاده می کند. این باعث منقبض شدن ناگهانی عضله ها شده و مانند این است که خود مغز آن ها را تحریک کرده باشد. در برخی از موارد فلج بل که میزان فلج بالاست، ممکن است تنها راه برای فعال کردن عضلات صورت، تحریک الکتریکی باشد.

ماساژ دستی

ماساژ را می توان به همراه دیگر گزینه های درمانی به کار گرفت و به وسیله ی آن، ادراک و هشیاری را افزایش داد.

باز توانی کابات (Kabat)

باز توانی کابات نوعی توانبخشی به کمک کنترل محرک هاست که بر اساس تسهیل عصبی عضلانی تحریکات درونی کار می کند. در طول کابات، پزشک انقباض ارادی عضله ی دچار اختلال را به کمک کشش به طور دستی، تسهیل می کند. هنگام اجرای کابات، 3 منطقه ی صورت، در نظر گرفته می شوند : فوقانی (پیشانی و چشم ها)، میانی (بینی) و تحتانی (دهان). قبل از اجرای کابات، می بایستی به کمک یخ برخی عضلات را تحریک کرد، این باعث افزایش قدرت انقباضی آن ها خواهد شد.