نف ادم یک نوع تورم مزمن است و می‌تواند هر قسمتی از بدن را درگیر سازد، اما معمولاً با ورم دست و پا دیده می‌شود.
علائم و نشانه ها
لنف ادم می‌تواند در ناحیه درگیر مانند دست یا پا، باعث بروز علائم زیر شود:
- تورم
- احساس پری یا سنگینی
- سفتی و کشیدگی پوست
- کاهش توانایی حرکت دادن مفاصل
- ضخیم شدن و خشکی پوست
- ناراحتی و درد
در موارد نادری، هنگامی که بیماری لنف ادم دست و پا شدیدتر می‌شود، پوست می‌شکافد و مایع بی‌رنگ لنف از آنجا به بیرون تراوش می‌کند. البته، باید به خاطر داشت در اکثر افراد مبتلا به لنف ادم علائم تنها به صورت خفیف بروز می‌کنند.
اگر احساس می‌کنید که علائم این بیماری را دارید و نگران ابتلا به آن هستید باید هر چه زودتر با یک پزشک یا یک فیزیوتراپ صحبت کنید.
علت ها و دلایل
سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است که علاوه بر کمک به مقابله با عفونت‌ها در سطح موضعی، وظایفی مهم دیگری دارد که عبارتند از پاکسازی بافت‌های بدن و حفظ تعادل میان مایعات بدن.
این مجموعه را می‌توان به یک سیستم دفع زباله تشبیه کرد که مایع میان بافتی، باکتری‌ها، پروتئین‌ها و زوائد را از بافت‌های اطراف پوست، چربی، عضلات و استخوان جمع‌آوری می‌کند.
هنگامی که مایع میان بافتی به عروق لنفاوی (که عمدتاً در زیر پوست به سختی قابل رؤیت هستند) وارد می‌شود و تحت نام «لنف» شناخته می‌شود؛ لنف از این عروق به طرف عروق لنفاوی دیگری فرستاده می‌شود که رفته رفته بزرگ‌تر و عمیق‌تر می‌شوند. لنف در جایی از مسیر خود از میان غدد یا گره‌های لنفی عبور می‌کند. خوشه‌هایی از این گره‌ها در گردن، زیر بغل و کشاله‌های ران وجود دارد. لنف در همین گره‌ها فیلتر و تمیز می‌شود، تا اینکه مواد زائد و سلول‌های مضر حمل شده توسط آن شناسایی شوند و به وسیله سیستم دفاعی بدن دفع گردند.
لنف پس از عبور از این گره‌ها، در نهایت از یکی از دو نقطه‌ای که دقیقاً پشت از هر یک از استخوان‌های ترقوه، در هر دو طرف گردن قرار دارند، دوباره وارد سیاهرگ‌های بزرگ می‌شود و سپس از آنجا به قلب برمی‌گردد و در پایان از طریق کلیه‌ها به شکل ادرار از بدن دفع می‌شود.
اگر سیستم لنفاوی به هر دلیلی درست کار نکند یا عروق آن به اندازه کافی تخلیه نشوند مایع میان بافتی تشکیل و انباشته می‌شود (دقیقاً مثل وقتی که جلوی مسیر یک رودخانه گرفته می‌شود و آب به اطراف می‌رود). بنابراین می‌توان لنف ادم را «انباشت غیرطبیعی مایع در بافت‌ها» تعریف نمود که معمولا یک علت ورم دست و پا خواهد بود.
معمولاً دلایل درست کار نکردن سیستم لنفاوی عبارتند از تروما (که برای مثال بعد از عمل جراحی یا پرتودرمانی بروز می‌کند)، کم تحرکی یا انسداد عروق لنفی (که برای مثال توسط یک تومور صورت می‌گیرد). به لنف ادم ناشی از یک بیماری یا درمان آن، بیماری لنف ادم ثانویه گفته می‌شود.
گاهی اوقات هم لنف ادم به این دلیل اتفاق می‌افتد که سیستم لنفاوی به درستی شکل نگرفته است که در چنین مواردی به آن لنف ادم اولیه گفته می‌شود.
راه ها و روش های درمان
آیا لنف ادم دست و پا قابل درمان است؟بله. اگر احتمال می‌دهید که به لنف ادم مبتلا شده‌اید، باید وضعیتتان توسط یک متخصص مجرب ارزیابی شود تا در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم برای شما انجام شوند. در اینجا هدف درمان لنف ادم تسکین ناراحتی بیمار به وسیله کاهش تورم و جلوگیری از تجمع بیشتر مایع است.
درمان‌های موجود برای لنف ادم دست و پا شامل چهار نوع اصلی هستند.
1- مراقبت از پوست
هرگونه ضایعه‌ای در پوست می‌تواند محلی برای ورود میکروب‌ها باشد. لنف که یک مایع غنی از پروتئین است، در ناحیه متورم به عنوان محیطی ایده‌آل برای تکثیر باکتری‌ها عمل می‌کند و آن ناحیه را تا حد زیادی مستعد عفونت می‌سازد.
توصیه‌هایی برای کمک به مراقبت از پوست:
آنچه باید انجام شود:
- پوستتان را تمیز و خشک نگه دارید، و رطوبت آن را با استفاده از محصولات بهداشتی غیرحساسیت زا و غیرعطری حفظ کنید
- از محصولات ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی بالا استفاده کنید؛ هرگز نباید اجازه دهید که اندام درگیر بیماری دچار آفتاب سوختگی شوند.
- در هنگام بیرون رفتن در هوای گرم برای پیشگیری از گزش حشرات از اسپری‌های بدن دور کننده حشرات استفاده کنید.
- حتی بریدگی‌ها و خراشیدگی‌های کوچک را هم باید با استفاده از داروهای ضدعفونی مداوا کنید و آن‌ها را تا زمان بهبودی تمیز نگه دارید.
- در صورتی که یک خراشیدگی یا بریدگی کوچک بسیار گرم، قرمز و دردناک شد باید فوراً با پزشک تماس بگیرید. زیرا ممکن است به مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشید.
- برای آشپزی و باغبانی از دستکش فر و دستکش باغبانی باکیفیت و مناسب استفاده کنید.
آنچه نباید انجام شود:
- اجازه دادن به پزشک یا پرستار برای استفاده از اندام درگیر برای گرفتن فشار خون و انجام تزریقات، چکاندن قطره، واکسیناسیون و تزریق خون.
- شرکت در فعالیت‌هایی که باعث می‌شوند فشار زیادی به اندام‌های درگیر وارد شود مانند بلند کردن اجسام سنگین، حمل وزنه‌های سنگین، کارهای سنگین باغبانی مانند کندن زمین و غیره.
- پوشیدن لباس‌های محدوده کننده دامنه حرکات و زیورآلات تنگ. برای مثال سینه‌بند نباید در اطراف دنده‌ها و روی شانه‌ها تنگ باشد.
2- فشرده‌سازی
پوشاک فشاری که شامل آستین‌ها و جوراب‌های ساق بلند می‌شوند، با وارد کردن مقدار کنترل شده‌ای از فشار بر بافت‌های متورم از تجمع مایع در بافت جلوگیری کرده و همچنین به پراکنده‌سازی مؤثرتر آن کمک می‌کنند.
یک آستین فشاری باید توسط یک متخصص به درستی اندازه‌گیری و مناسب اندام بیمار مبتلا به لنف ادم شود.
اگر در انگشتانتان احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا درد داشتید یا متوجه تغییر رنگ در آن‌ها شدید، پوشاک فشاری مورد استفاده بیش از حد تنگ است و باید آن‌ها را درآورید. اگر پوشاک فشاری بیش از اندازه شل باشد تأثیری نخواهد داشت، پس باید یک سایز کوچکتر آن را بگیرید.
پوشاک فشاری باید در تمام طول روز پوشیده و در طول شب از تن درآورده شوند.
3- ورزش
یکی از مؤثرترین راه‌های درمان بیماری لنف ادم دست و پا استفاده از تمرینات ورزشی است. از اندام درگیر به صورت طبیعی استفاده کنید و تلاش کنید ورزش‌های ملایمی مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگا را به طور مرتب انجام دهید. نباید ورزش کردن آن‌قدر طولانی شود که اندام درگیر پس از تمرین از شدت خستگی دردناک شوند. در صورت نیاز به راهنمایی‌های بیشتر در مورد ورزش می‌توانید با فیزیوتراپ خود تماس بگیرید.
تکنیک‌های زیر می‌توانند به بهبود تورم دست کمک کنند:
1- از بینی نفس عمیق بکشید و آن را از دهان بیرون بدهید.
2- انگشتان خود را مانند حالت مشت کردن باز و بسته کنید.
3- مچ دستتان را مانند حالت دست تکان دادن بالا و پایین ببرید.
4- کف دستتان را ابتدا به سمت سقف و سپس آن را به سمت زمین بچرخانید.
5- آرنجتان را خم کنید و سپس آن را به طور کامل باز کنید.
6- دستتان را تا بالای سرتان بالا بیاورید و سپس آن را پایین ببرید.
7- دست‌هایتان را به طرفین باز و کشیده کنید، سپس آن‌ها را در کنار بدن پایین بیاورید.
تکنیک‌های زیر به ورم پا کمک می‌کنند:
1- مچ پایتان را بالا و پایین بیاورید.
2- مچ پایتان را در هر دو جهت به صورت یک دایره بچرخانید.
3- زانویتان را خم و راست کنید.
4- زانویتان را به طرف شکمتان بالا ببرید، سپس آن را پایین بیاورید.
5- پایتان را به طرف بیرون بالا ببرید و دوباره آن را به وضعیت اولیه برگردانید.
در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر در مورد تمرینات ورزشی با فیزیوتراپ خود تماس بگیرید.
4- تخلیه دستی لنف
تخلیه دستی لنف (MLD) شکلی تخصصی از ماساژ پوست است که توسط یک فیزیوتراپ آموزش دیده انجام می‌شود. این روش شامل یک رشته حرکات دست است که باعث می‌شوند مایع اضافی از طریق کانال‌های جانبی، از نواحی مسدود شده تغییر جهت داده و به طرف جایی هدایت شود که قرار است از آن به صورت دستی تخلیه گردد.
معمولاً از این روش به صورت روزانه و به همراه استفاده از یک بانداژ مخصوص و پوشاک فشاری به مدت 2 تا 3 هفته استفاده می‌شود.
این روش خصوصاً هنگامی مفید است که اندام درگیر خیلی بزرگ است، بد شکل شده است یا وضعیت پوست آن خوب نیست. این روش همچنین برای تورم صورت، سینه، شکم یا آلت تناسلی هم مفید است.
رژیم غذایی
اگر اضافه وزن داشته باشید درمان تورم سخت‌تر می‌شود. خواهید دید که اگر اضافه وزن پیدا کنید ورم اندامتان بدتر می‌شود. به همین دلیل باید تلاش کنید تا با رعایت یک رژیم غذایی متعادل و سالم وزنتان را در محدوده نرمال نسبت به قدتان نگه دارید.
شما مسئول بیماری لنف ادم خود هستید. لنف ادم یک مشکل عمری است. پس باید در تمام طول عمر از توصیه فوق پیروی کنید.
پیشگیری
اگر در ناحیه کشاله‌های ران یا زیر بغل تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اید، یا با عمل جراحی گره‌های لنفاوی ناحیه‌ای از بدن را برداشته‌اید، تا حد زیادی در معرض خطر ابتلا به لنف ادم هستید.
برای به حداقل رساندن خطر بروز لنف ادم باید از پوست مراقبت کنید و از بروز ضایعه‌های پوستی که می‌توانند عفونی شوند پیشگیری نمایید
همچنین باید از انجام فعالیت‌های شدید، مکرر یا طولانی با اندام‌هایی که در خطر ابتلا به این عارضه قرار دارند اجتناب کنید زیرا این کار باعث تشکیل بیشتر مایع میان بافتی می‌شود.
لازم به یادآوری است که خطر بروز لنف ادم مادام‌العمر است، پس باید در تمام طول عمر از توصیه فوق پیروی کنید.
