آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی، شایع‌ترین نوع آرتروز خود ایمنی است. این عارضه در اثر اختلال در دستگاه ایمنی بدن (سیستم دفاعی) رخ‌داده و مفاصل کوچک مانند مچ دست و مفاصل انگشتان را درگیر میکند. روماتیسم زانو باعث میشود مفصل زانو حساس شود، درد بگیرد و همچنین خشک، گرم و متورم شود. آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) یک بیماری التهابی است که مفاصل سراسر بدن، ازجمله زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آرتریت روماتوئید یک بیماری سیستمیک است. منظور این است که بسیاری از ارگان‌های بدن انسان ممکن است درگیر این بیماری شده و از آن آسیب ببیند. این بیمار میتوان مفاصل مختلف و متعددی را در بدن انسان مبتلا و درگیر کند. ۹۰ درصد کسانی که آرتریت روماتوئید دارند در سیر بیماریشان، مفاصل پا یا مچ پایشان درگیر بیماری میشود. علائم بیماری معمولاً در ابتدا در ناحیه جلو پا و انگشتان پا ظاهر میشود. بعد از مدتی پشت پا و سپس مچ پا هم درگیر میشوند. بیماری های دیگری هم هستند که میتوانند علائمی مشابه آرتریت روماتوئید در پا ایجاد کنند مانند نقرس، اسپوندیلیت انکیلوزان و پسوریازیس.هیچکس به درستی نمیداند علت روماتیسم مچ پا چیست ولی تئوری هایی در این زمینه وجود دارد. زمینه ژنتیکی در بروز این بیماری دخالت دارد. با این حال یک عامل محیطی و بیرونی مانند ضربه یا عفونت ممکن است موجب شروع این بیماری شود. در این بیماری سیستم دفاع ایمنی بدن سرکش میشود و به عوض اینکه به عوامل بیگانه حمله کند بدن خود انسان را عامل بیگانه احساس کرده و به آن حمله میکند. مهمترین محل های حمله سیستم ایمنی در این بیماری مفاصل هستند. به علت ترشح مواد سمی مفاصل آسیب میبینند.
کلینیک نوبهار روش‌های درمانی مناسبی برای آرتریت روماتوئید ارائه می‌دهد که میتوانند به فرد بیمار در کاهش التهاب مفاصل، تسکین درد، کند یا متوقف کردن آسیب مفاصل، افزایش توانایی‌ها و داشتن یک زندگی فعال و سالم کمک شایانی بکنند.
علائم و نشانه‌ها
آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن (بلندمدت) بوده که باعث درد، گرفتگی، ورم و محدودیت در دامنه‌ی حرکتی و عملکرد بسیاری از مفاصل میشود. بااینکه آرتریت روماتوئید می‌تواند هر مفصلی را در بدن انسان درگیر کند، شیوع آن در مفاصل کوچک دست و پاها بیشتر است. در برخی موارد، التهاب ناشی از این بیماری می‌تواند اندام‌های دیگر مانند چشم‌ها و یا ریه‌ها را نیز درگیر کند.
گرفتگی ناشی از آرتریت روماتوئید فعال، به هنگام صبح بیشترین شدت را دارد. این گرفتگی می‌تواند ۱ تا ۲ ساعت (و حتی در برخی موارد کل روز) پایدار باشد. گرفتگی طولانی‌مدت به هنگام صبح می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ابتلا به آرتریت روماتوئید باشد چراکه تعداد کمی از بیماری‌های آرتریت این رفتار را از خود نشان می‌دهند.
برای مثال استئوآرتریت معمولاً گرفتگی‌های طولانی‌مدت صبحگاهی ایجاد نمی‌کند. از دیگر علائم و نشانه‌های همراه با آرتریت روماتوئید میتوان موارد زیر را نام برد:
- از دست دادن انرژی
- تب خفیف
- کمبود اشتها
- دهان و چشم‌های خشک به علت یک عارضه‌ی مرتبط، سندرم شوگرن
- توده‌های سفت به نام ندول های روماتوئید که در زیر پوست مناطقی چون آرنج و کف دست رشد می‌کنند.
علل
عواملی که میتوانند خطر ابتلا به رماتیسم مفصلی زانو را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- جنسیت شما: شیوع آرتریت روماتوئید در خانم‌ها بیشتر از آقایان می‌باشد.
- سن: آرتریت روماتوئید می‌تواند در هر سنی ظاهر شود ولی شیوع آن در سنین بین ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر است.
- سابقه‌ی فامیلی: اگر یکی از اعضای خانواده‌ی شما به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد، خطر ابتلای شما به این بیماری بالا می‌رود.
- استعمال دخانیات: سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را در شما افزایش می‌دهد، به‌خصوص اگر زمینه‌ی ارثی این بیماری را نیز داشته باشید. همچنین به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن ارتباط مستقیمی با شدیدتر بودن بیماری دارد.
- عوامل محیطی: بااینکه این عامل زیاد در نظر گرفته نمی‌شود، ولی قرار گرفتن در معرض موادی چون آزبست و سیلیس می‌تواند خطر ایجاد آرتریت روماتوئید را افزایش دهد.
- اضافه‌وزن: به نظر می‌رسد افرادی که اضافه‌وزن دارند، بیشتر درخطر ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار می‌گیرند، به‌خصوص در خانم‌هایی که تشخیص بیماری در آن‌ها در سنین ۵۵ سالگی و کمتر انجام‌شده است.
عوارض
آرتریت روماتوئید خطر ابتلای شما به بیماری‌های زیر را افزایش می‌دهد:
- پوکی استخوان: آرتریت روماتوئید به‌خودی‌خود و همچنین برخی از داروهای مصرف‌شده برای درمان آن، میتوانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را بالا ببرند.
- ندول های روماتوئید: این توده‌های بافتی، معمولاً در اطراف مناطق تحت‌فشار مانند آرنج ایجاد میشوند.
- خشکی دهان و چشم‌ها: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، بیشتر درخطر ابتلا به سندرم شوگرن قرار دارند، عارضه‌ای که در طی آن میزان رطوبت در دهان و چشم‌ها کاهش پیدا میکند.
- عفونت: خود بیماری و بسیاری از داروهای استفاده‌شده برای مبارزه با آن، دستگاه ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند.
- ترکیب غیرعادی بدن: حتی در افرادی با شاخص جرم بدنی (BMI) مناسب، نسبت چربی بدن در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، به‌طور غیرطبیعی بالاست.
- سندرم تونل کارپال: درصورتی‌که آرتریت روماتوئید مچ دست شما را درگیر کند، التهاب ناشی از آن می‌تواند عصب اصلی سرویس‌دهنده به دست و انگشتان را تحت‌فشار قرار دهد.
- مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می‌تواند خطر سفت و مسدود شدن عروق را افزایش داده و همچنین باعث التهاب کیسه‌ی دربرگیرنده‌ی قلب شود.
- بیماری‌های ریوی: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، بیشتر درخطر ابتلا به التهاب ریه و ایجاد بافت زخم مانند در آن‌ها می‌باشند. این امر می‌تواند موجب تنگی نفس پیش‌رونده شود.
تشخیص
تشخیص روماتیسم مفصلی به نتیجه‌ی معاینه‌ی فیزیکی و علائم فرد مانند گرما، ورم و درد مفاصل، بستگی دارد. برخی از انواع آزمایش خون نیز میتوانند به تشخیص آرتریت روماتوئید کمک کنند.
تست‌های آزمایشگاهی. تعدادی تست آزمایشگاهی میتوانند به‌منظور تائید تشخیص آرتریت روماتوئید استفاده شوند. در زیر به برخی از تست‌های رایج‌تر پرداخته‌شده است:
- عامل روماتوئید (RF): عامل روماتوئید نوعی پادتن است که در خون اکثر افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی وجود دارد. سطح بالای این عامل در خون می‌تواند نشان‌دهنده‌ی شدید بودن بیماری باشد.
- پادتن ضد CCP: در این آزمایش، پادتن‌های ضد پپتید حلقوی سیترولینه (CCP) شناسایی میشوند.
عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. اشعه‌ی ایکس می‌تواند به تشخیص آرتریت روماتوئید کمک کند ولی در مراحل اولیه‌ی بیماری، هیچ‌چیز غیرعادی را نشان نخواهد داد. بااین‌حال عکس‌برداری‌های اولیه میتوانند برای تعیین میزان پیشرفت بیماری مفید باشند. معمولاً به‌منظور تعیین شدت آرتریت روماتوئید، از اسکن MRI و عکس‌برداری با فراصوت (اولتراسوند) استفاده میشود. پزشک شما با در نظر گرفتن نتایج معاینه‌ی فیزیکی، علائم و نشانه‌ها و همچنین آزمایشات و عکس‌برداری‌ها، عمل تشخیص را انجام می‌دهد.
درمان
روشی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود نداشته و هدف روش‌های درمانی، کاهش علائم بیماری و بهبود عملکرد فرد می‌باشد. پزشکان فرایند درمان را هر چه زودتر و قبل از اینکه آسیب دائمی به مفاصل وارد شود شروع می‌کنند. هیچ‌یک از روش‌های درمانی استفاده‌شده، برای همه‌ی بیماران کارآمد نیستند.
استراحت
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، نیاز به یک برنامه‌ی متعادل از ورزش و استراحت دارند، به‌طوری‌که در زمان فعال بودن بیماری استراحت بیشتر و در زمان غیرفعال بودن آن ورزش بیشتری در برنامه‌ی آن‌ها گنجانده‌شده باشد. استراحت به کاهش درد و التهاب فعال مفاصل کمک کرده و از خستگی مفرط مفاصل جلوگیری میکند.
ورزش و تمرینات
ورزش کردن به‌منظور حفظ سلامتی و داشتن عضلات قدرتمند و همچنین حفظ تحرک پذیری و انعطاف مفاصل ضروری است.
تمرینات کششی: می‌توانید به‌صورت نشسته این تمرینات را انجام دهید. همچنین می‌توانید از بندهای کششی استفاده کنید. (یک بند نایلونی دارای حلقه برای جای دست یا پا).
وزنه‌برداری: عضلات قدرتمندتر به شما در انجام فعالیت‌های روزانه کمک می‌کنند. می‌توانید این ورزش را در ابتدا با زدن دمبل‌های سبک انجام داده و با گذر زمان بر وزن وزنه‌ها و مدت‌زمان انجام وزنه‌برداری بیفزایید.
یوگا: تقریباً هرکسی می‌تواند از این ورزش سود ببرد، حتی افرادی که دچار مفاصل دردناک و حساس‌اند.
پیلاتس: به‌منظور تثبیت مفاصل و تقویت عضلات حمایت‌کننده از آن‌ها ورزش مناسبی است. افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی که به دنبال عضلات قوی‌ترند، میتوانند از این ورزش استفاده کنند.
ورزش در آب: می‌توانید در یک استخر کم‌عمق (معمولاً با عمق ۱٫۲ متر) از یک طرف استخر با سرعت به‌طرف دیگر آن راه بروید.
تایچی: این روش درمانی شامل ورزش‌های سبک و تمرینات کششی همراه با تنفس عمیق می‌باشد. بسیاری از مردم به‌منظور کاهش استرس، از تایچی استفاده می‌کنند.
دارودرمانی
نوع داروی تجویزشده از طرف پزشک، به شدت علائم و مدت‌زمان ابتلا به آرتریت روماتوئید بستگی دارد.
- NSAIDs: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) میتوانند درد را تسکین داده و موجب کاهش التهاب شوند. از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه میتوان به ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. انواع قوی‌تر این داروها به نسخه‌ی پزشک نیاز دارند.
- استروئید ها: داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و باعث کند شدن فرایند آسیب به مفصل میشوند.
- داروهای ضد روماتیسمی و اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDs): این داروها میتوانند روند آرتریت روماتوئید را کند کرده و از آسیب دائمی به مفاصل و دیگر بافت‌ها جلوگیری کنند. ازجمله داروهای رایج در این دسته میتوان به متوترکسات، لفلونامید، هیدروکسی کلروکین و سولفاسالازین اشاره کرد.
- عوامل بیولوژیکی: که با نام اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیکی نیز شناخته میشوند، نسل جدید داروهای DMARDs می‌باشند. این داروها میتوانند بخش‌هایی از دستگاه ایمنی که التهاب را ایجاد کرده و موجب آسیب به مفصل و بافت‌ها میشود را هدف قرار دهد. این نوع داروها خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند.
فیزیوتراپی
ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی معرفی کند. این افراد میتوانند به شما تمریناتی را آموزش دهند تا به کمک آن‌ها انعطاف مفاصل خود را حفظ کنید. ماساژ درمانی، طب سوزنی، الکتروتراپی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS) و یونتوفورز.
عمل جراحی
درصورتی‌که دارودرمانی نتواند فرایند آسیب به مفاصل را کند کرده و یا آن را متوقف کند، ممکن است شما و پزشکتان عمل جراحی برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده را در نظر بگیرید. عمل جراحی می‌تواند به شما کمک کند تا عملکرد ازدست‌رفته‌ی مفصل را دوباره به دست آورید. همچنین میتوان به کمک عمل جراحی درد را کاهش داده و بدشکلی‌ها را اصلاح نمود.
عمل جراحی روماتیسم مفصلی می‌تواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- سینووکتومی: " عمل جراحی برای برداشتن غشای سینوویال (پوشش درونی مفصل) ملتهب شده. سینووکتومی را میتوان برای درمان روماتیسم مفصلی زانو، آرنج، مچ دست، انگشتان و مفاصل ران انجام داد.
- ترمیم تاندون‌ها: التهاب و آسیب به مفاصل می‌تواند باعث شل و یا پاره شدن تاندون‌های اطراف مفصل شما گردد. ممکن است جراح بتواند این تاندون‌های اطراف مفصل را ترمیم کند.
- جوش دادن مفصل: در مواردی که نمی‌توان عمل تعویض مفصل را انجام داد، میتوان عمل جوش دادن مفصل را به‌صورت عمل جراحی و به‌منظور تثبیت مفصل و تسکین درد انجام داد.
- عمل تعویض کامل مفصل: در طول عمل تعویض مفصل، جراح قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی مفصل شما را برداشته و به‌جای آن‌ها پروتزهای ساخته‌شده از فلز و یا پلاستیک را قرار می‌دهد.
به یاد داشته باشید که عمل جراحی همواره خطراتی چون خونریزی، عفونت و درد را با خود همراه خواهد داشت. در مورد مزایا و معایب این عمل با پزشک خود مشورت کنید.
