پوکی استخوان

از علائم پوکی استخوان میتوان گفت که یک بیماری استخوانی است که با توجه به تراکم پایین استخوان (ضخامت استخوان)، کاهش قدرت استخوان، و تغییر در ساختار استخوان که باعث افزایش ریسک شکستگی آن می شود، تعریف می گردد. در این شرایط، ساختار عادی استخوان نازک شده و متخلخل می شود. به این ترتیب توانایی استخوان برای استقامت در برابر فشارهای موضعی ایجاد شده بر آن در نتیجه انجام فعالیت های روزمره کاهش پیدا خواهد کرد. شکستگی های ناشی از پوکی استخوان و نیز تراکم استخوانی پایین می تواند جدی بوده و باعث ایجاد درد و تاثیرگذاری بر کیفیت زندگی روزمره فرد شود.

استخوان یک بافت زنده در بدن انسان است. معمولاً در فرآیند تولید بافت استخوانی، یک نوع از سلول های استخوانی از بین رفته و نوع دیگر از این سلول ها جایگزین آن می شود و این فرآیند به صورت مداوم و متوازن در بدن هر انسان به صورت طبیعی قابل مشاهده است. در موارد ابتلا به پوکی استخوان، ساختارهای استخوانی زمانی ضعیف شده و سلول های جدید استخوانی به مقدار کافی تولید نشده یا بخش بیشتری از سلول های استخوانی از بین می روند. این عدم توازن معمولاً برای زنان در طول ۵ سال اول دوره یائسگی ایجاد می شود. به هر حال، این شرایط می تواند در مردان و کودکان نیز مشاهده شود و اغلب به خاطر ابتلا به بیماری هایی است که بر فرآیند رشد استخوان ها تاثیر می گذارند. برای مثال از این بیماری ها می توان از بیماری سلیاک، بیماری التهاب روده، آرتریت روماتوئید، اسپینا بیفیدا، فیبروز سیستیک، یا بیماری کلیه نام برد. مصرف بعضی داروهای خاص همچون داروهای استروئیدی نیز می تواند ریسک ابتلا به پوکی استخوان را در بین افراد افزایش دهد. ورزشکارانی که با کمبود وزن در طول دوره اوج تشکیل استخوان در بدن مواجه هستند نیز مستعد ابتلا به این بیماری می باشند.

به هر حال، توجه داشته باشید که فاکتورهای مختلف و متعدد می توانند باعث قرارگیری فرد در معرض ریسک بالای ابتلا به پوکی استخوان شوند. در این شرایط مهم است که فرد از این عوامل و ریسک ها جهت  تشخیص پوکی استخوان آگاهی داشته و بر این اساس اقدامات لازم برای پیش گیری و تشخیص ابتلا به بیماری انجام دهد.

علائم و نشانه ها

پوکی استخوان را می توان یک بیماری «خاموش» دانست که می تواند علایم پوکی استخوان تا زمانی ایجاد شکستگی در یک استخوان بروز نکند. در صورتی که شما در سنین میان سالی یا کهن سالی قرار دارید، ممکن است با کاهش قد یا ایجاد انحنا (قوز) در کمر خود به خاطر این بیماری مواجه شوید، هر چند این علائم به تنهایی نشانه ابتلا به بیماری پوکی استخوان نیستند. شکستگی های استخوان در موارد ابتلا به پوکی استخوان در محل هایی ایجاد می شوند که امکان مشاهده آن در افرادی که ساختارهای استخوانی سالم دارند، وجود ندارد. برای مثال افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است با شکستگی در قوزک پا پس از پایین رفتن از لبه پیاده رو، شکستگی لگن در هنگام زمین خوردن، یا شکستگی یک دنده در هنگام باز کردن پنجره مواجه شوند. همچنین پوکی استخوان می‌تواند علت درد ساق پا باشد. در اصطلاح به این شرایط شکستگی ناشی از شکننده بودن استخوان گفته می شود و این موضوع نشانه ای از ابتلا به یک بیماری استخوانی می باشد. شکستگی های ناشی از فشار در ستون فقرات و به خصوص شکستگی های ایجاد شده در ناحیه بالای کمر یا قفسه سینه (ناحیه بین گردن و پایین کمر) رایج ترین نوع این نوع شکستگی ها هستند و پس از آنها شکستگی های استخوان لگن و مچ دست در افراد مبتلا به این بیماری مشاهده می شود.

تشخیص

در صورتی که شما با یک متخصص فیزیوتراپی برای درد کمر خود یا سایر مشکلات توان بخشی ملاقات نمایید، فیزیوتراپ می تواند سابقه پزشکی، خانوادگی، داروهای مصرفی، فعالیت های ورزشی، تغذیه مناسب، و تغییرات هورمونی شما را بررسی کرده و با معاینه فیزیکی کامل شما می تواند فاکتورهای ریسک تاثیرگذار بر ابتلا به بیماری پوکی استخوان را مشخص نماید. این بررسی ها می تواند لزوم انجام آزمایش های بیشتر در این زمینه را مشخص نماید.

پوکی استخوان در بهترین حالت با یک نوع خاص از عکس برداری رادیولوژی به نام DXA به صورت سریع و بدون درد قابل تشخیص است. در این نوع عکس برداری تراکم استخوانی بیمار مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج این عکس برداری با استفاده از شاخص های T و نیز شاخص های Z به شرح زیر گزارش می شود:

• شاخص T وضعیت تراکم استخوانی بیمار را با استخوان های سالم یک فرد در سن ۳۰ سالگی مقایسه می کند. در صورتی که نتیجه این بررسی نشان دهنده عدد ۱- یا کمتر باشد، فرد در معرض ریسک بالای ایجاد شکستگی استخوان قرار دارد.
• شاخص Z تراکم مواد معدنی استخوانی را با این تراکم در افراد با جنسیت، وزن، و سن مشابه، مقایسه می نماید. از این شاخص برای افرادی که تراکم استخوانی آنها هنوز به مرحله اوج خود نرسیده، زنان قبل از دوره یائسگی، و مردان بالاتر از ۵۰ سال استفاده می شود.

سایر روش های اندازه گیری تراکم استخوانی شامل عکس برداری رادیولوژی، امواج مافوق صوت و سی تی اسکن است.

فیزیوتراپی

افراد مبتلا به پوکی استخوان یا افرادی که در معرض ریسک بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند، می توانند از خدمات درمانی ارائه شده در کلینیک فیزیوتراپی شمیم برای پیش گیری و کاهش عوارض ناشی از این بیماری استفاده نمایند.

هدف اصلی از درمان فیزیوتراپی افزایش تراکم استخوانی از طریق مودالیتی های خاص (مگنت تراپی) و نیز آموزش نحوه قرارگیری صحیح بدن بیمار، آموزش روش های بی خطر حرکت و بلند کردن اجسام، و به غیر از مگنت تراپی و بخش های توان بخشی، توصیه انجام تمرین های حرکتی در خانه جهت کمک به جلوگیری از کاهش تراکم استخوان و پیش گیری از ایجاد شکستگی می باشد. علاوه بر این، استفاده از این تمرین ها می تواند نقش موثر در حفظ یا بهبود قدرت تعادلی بدن بیمار داشته باشد. حفظ تعادل بدن در سطح مناسب می تواند به کاهش ریسک زمین خوردن که علت بسیاری از موارد شکستگی ناشی از پوکی استخوان است، کمک موثر نماید. متخصصان این کلینیک همچنین به بیماران ورزش هایی را به منظور افزایش انعطاف پذیری جهت کمک به کاهش فشار وارد شده به استخوان ها آموزش می دهند و این ورزش ها و تمرین های حرکتی نقش کلیدی در درمان سفتی عضلات و بهبود وضعیت حرکتی کلی آنها دارد. در صورتی که شما با یک شکستگی ناشی از پوکی استخوان مواجه شدید، متخصصان در کلینیک فیزیوتراپی شمیم می توانند از روش مگنت در فیزیوتراپی برای افزایش سرعت بهبود استخوان و نیز کمک به کنترل درد و بازگشت تدریجی بیمار به فعالیت های عادی استفاده نمایند. تمرین های حرکتی مورد استفاده در فیزیوتراپی به شرح زیر هستند:

تمرین های قرارگیری بدن در وضعیت مناسب : هدف این تمرین ها هماهنگ کردن بدن از سر تا انگشتان است، زیرا وزن بدن از طریق ران ها به ناحیه پایین تنه منتقل می شود. در یک ستون فقرات سالم، سر در وضعیت متوازن در بالای ستون فقرات قرار گرفته است و خم شدن سر به جلو می تواند یکی از نشانه های ابتلا به پوکی استخوان باشد.

تمرین های تقویتی :این تمرین ها بیشترین اهمیت را در حفظ سلامت استخوان هایی دارد که دچار پوکی و کاهش تراکم شده اند. با قوی شدن عضلات، استخوان های زیر آنها نیز تقویت می شوند و می توانند واکنش مناسب نسبت به فشار اضافی وارد شده به خود نشان دهند. به این ترتیب، انجام تمرین های تقویتی و نیز فعالیت های که از طریق آنها به بدن فشار وارد می شود، استخوان ها را مجبور به افزایش تراکم می نماید.

تمرین های تحمل وزن قلبی عروقی: این تمرین ها فعالیت هایی هستند که از طریق آنها فشار به استخوان ها وارد شده و به این ترتیب وضعیت قرارگیری ساختارهای استخوانی اصلاح شده و نیز سلامت سیستم قلبی و عروقی بدن افزایش پیدا می کند.

تمرین های حرکتی برای بهبود وضعیت تعادل بدن

تمرین های انعطاف پذیری: انجام این حرکت ها می تواند به حفظ و بهبود سطح انعطاف پذیری بدن و کاهش فشار وارد شده به استخوان ها به خاطر سفت شدن عضلات کمک نماید. به این ترتیب فرد می تواند بدن خود را در وضعیت مناسب قرار دهد و مکانیزم های حرکتی را بهبود بخشد.

مگنت تراپی و تمرین های حرکتی به همراه یکدیگر می توانند تراکم استخوان های بیمار را افزایش دهند. متخصص فیزیوتراپی به مقایسه نتایج بررسی های مربوط به قد، وضعیت بدن، قدرت، تعادل، و انعطاف پذیری ادامه می دهد تا به این ترتیب موفقیت آمیز بودن این روش ها در بهبود علائم بیماری را بررسی کرده و بیمار را به ادامه دادن برنامه توان بخشی خود تشویق نماید. هنگامی که جلسات مگنت تراپی کامل شد و نیز بیمار توانایی انجام فعالیت های روزمره خود را به صورت بی خطر و موثر بدست آورد، ملاقات منظم با متخصصان فیزیوتراپی در کلینیک شمیم لازم نیست، اما با این وجود، متخصصان ما می توانند به عنوان یک منبع اطلاعاتی هر گونه سوال ایجاد شده یا مشکلاتی که فرد ممکن است با آنها روبرو شود را پاسخ گویند و به این ترتیب به نقش موثر خود پس از تکمیل درمان ادامه دهند.

درمان با استفاده از میدان های الکترو مغناطیسی :مگنت تراپی یک روش درمانی جدید است که در آن از میدان های مغناطیسی برای درمان پوکی استخوان استفاده می شود. به این منظور، مگنت های مورد نیاز نزدیک بدن بیمار به صورت دائمی قرار داده می شوند و به این ترتیب سعی می شود فرآیند بهبود استخوان ها تسریع شده، درد بیمار کاهش پیدا کند و فرآیند ترمیم سایر مشکلات ایجاد شده در ساختار استخوانی مثل ترمیم شکستگی ها تسریع گردد. در این روش از سیگنال های مغناطیسی یک میدان الکترو مغناطیسی قوی به منظور تاثیرگذاری بر سلول های استخوانی و غضروفی آسیب دیده و نیز تحریک تولید مجدد آنها استفاده می شود. در مگنت تراپی، یک مگنت بر روی پوست یا نزدیک آن قرار داده شده و به این ترتیب شرایط ناشی از بیماری مثل درد، کاهش پیدا می کند.

میدان های الکترو مغناطیسی با سطح انرژی پایین در طول ۱۵ سال گذشته برای درمان شکستگی های غیر یکپارچه استفاده می شده است. توجه داشته باشید که استخوان به مکانیزم های فشار وارد شده به خود واکنش نشان می دهد. هنگامی که فشار از روی استخوان ها برداشته می شود (برای مثال در زمان استراحت در رخت خواب، بی حرکتی و عدم قرار گرفتن وزن بر روی استخوان ها) تراکم استخوان کاهش پیدا می کند. از طرف دیگر هنگامی که فشار وارد شده به استخوان ها به نحو صحیح افزایش یابد، تراکم استخوان نیز در واکنش به این شرایط افزایش می یابد.

نتایج حاصل از بررسی های انجام شده در این حوزه نشان می دهد میدان های الکترو مغناطیسی نه تنها می توانند جلوی از بین رفتن استخوان را بگیرند، بلکه علاوه بر این می توانند در صورت از بین رفتن تراکم استخوان، این تراکم را بازیابی نمایند.

میدان های الکترو مغناطیسی فعالیت های جذب استخوان را به تاخیر انداخته و فرآیند تشکیل استخوان را تسریع می کنند. به این ترتیب، با قرار دادن انرژی در معرض اجزای استخوانی به صورت متمرکز، جذب سلول های استخوانی در کمترین سطح و تشکیل سلول های جدید در بیشتری سطح خواهد بود.

سلول های بدن به طیف گسترده ای از فرکانس ها واکنش نشان می دهند. به نظر می رسد بیشترین حساسیت سلول ها به دامنه تولید شده در سطح ۱۰۰۰ هرتز یا کمتر باشد. میدان های الکترو مغناطیسی در بسامد های خاص می توانند تاثیر مناسب بر سلول های استخوانی داشته باشند. علاوه بر این، سیگنال های دارای دامنه پایین می تواند فرآیند جذب استخوان را کاهش دهد.

روش‌های مگنت درمانی برای پوکی استخوان، از همان قانون‌های استفاده‌شده برای درمان آرتروز پیروی می‌کنند. در این روش‌ها، مگنت‌ها باید تا جای ممکن، به محل درد نزدیک شوند. همچنین می‌توان از مگنت‌ها برای ساخت دستبند، روپوش، کفی کفش و یا جوهرات برای درمان پوکی استخوان ، استفاده کرد.