مفصل گردن (ستون مهره های ناحیه گردن) ازمهره هایی تشکیل شده است که ازناحیه جمجمه تا ناحیه فوقانی استخوان ترسو (Torso) متمایل شده است. دیسک هایی که دربین مهره ها قرارگرفته نقش ضربه گیر را دربین استخوان ها ایفا می کند. استخوان ها، لیگامنت ها وماهیچه های گردن ازسر و حرکات آن پشتیبانی می کنند. هرگونه آسیب دیدگی،اختلال، پارگی دیسک گردن یا التهاب دراین مفصل می تواند باعث درد و سختی آن شود.
اکثرآسیب دیدگی ها براثرحالت های ناصحیح یا استفاده بیش ازحد ازمفصل وساییدگی طبیعی مفصل ایجاد می شود در بعضی مواقع گردن درد براثرآسیب دیدگی های ناشی ازافتادن، برخوردهای ورزشی یا تصادف اتومبیل ایجاد می شود.در چنین مواقعی با روش درمان کمر درد با ورزش میتواند بسیار مفید باشد.
تخمین زده می‌شود که بیش از 75% ما در مرحله‌ای از زندگی دچار گونه‌ای درد گردن یا کمر درد خواهیم شد. اما خبر خوش این است که اکثر ما بدون نیاز به جراحی با تمرینات ورزش برای دیسک کمر بهبود خواهیم یافت و معمولاً درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای مانند فیزیوتراپی، ورزش دیسک گردن و ورزش دیسک کمر در مقایسه با جراحی نتیجه بهتری به دست می‌دهند. بیرون زدگی و پارگی دیسک یکی از علت گردن درد و کمر درد محسوب می‌شود که در موارد حاد نیاز به جراحی بسته دیسک کمر و گردن و یا حتی جراحی باز می باشد.
آرتروز گردن یک اصطلاح کلی برای ساییدگی و فرسودگی ناشی از بالا رفتن سن است که دیسک‌های ستون فقرات گردنی را درگیر می‌کند. همچنانکه دیسک‌ها مایع‌شان را از دست داده و کوچک‌تر می‌شوند، نشانه‌های آرتروز نیز گسترش می‌یابند، که از آن جمله میتوان به ایجاد زائده‌های استخوانی در امتداد لبه‌های استخوان‌ها (خارها) اشاره کرد.آرتروز گردن عارضه شایعی است که با بالا رفتن سن بدتر می‌شود. بیش از ۸۵% از افراد بالای ۶۰ سال به آرتروز گردن مبتلا هستند.
بیرون زدگی و پارگی دیسک چیست؟
ستون فقرات از 33 مهره (استخوان) تشکیل می‌شود که بر روی یکدیگر قرار دارند. بین هر دو مهره قطعه بالشتک مانند غضروفی موسوم به "دیسک بین‌مهره‌ای" قرار دارد. دیسک را مانند لاستیکی در نظر بگیرید که درون حفره آن با ماده‌ای ژلاتینی پر شده است. بخش لاستیکی بیرونی و محیطی دیسک "آنولوس فیبروزوس" و بخش مرکزی ژلاتینی آن "نوکلئوس پولپوزوس" نام دارد. دیسک در دوران جوانی (زیر 30 سالگی) عمدتاً از ماده ژلاتینی تشکیل می‌شود، اما با بالا رفتن سن، بخشی از این ماده ژلاتینی از بین می‌رود و دیسک صاف‌تر می‌شود و از میزان انعطاف‌پذیری آن کاسته می‌گردد و در نتیجه راحت‌تر آسیب می‌بیند. این بخش مرکزی در بعضی موارد از میان شکاف ایجاد شده در بخش محیطی لاستیکی به بیرون رانده می‌شود و عارضه برجستگی دیسک یا پارگی آن رخ می‌دهد. رایج‌ترین محل بروز بیرون زدگی یا پارگی دیسک گردن (مهره‌های گردنی) و کمر (مهره‌های کمری) است. دیسک‌های کمر در نتیجه فرسایش تدریجی یا صدمه و ضربه دیدن آسیب می‌بینند. امروز با روش های نوین درمانی می تواند اقدام به درمان بیماری دیسک کمر با ورزش کمردرد بدون نیاز به جراحی نمود. عامل‌های خطر فتق دیسک گردن و کمر عبارت‌اند از:
- سن: اکثر موارد فتق دیسک کمر و گردن در بازه سنی 30 تا 50 سال و در نتیجه فرسایش ناشی از بالا رفتن سن رخ می‌دهد. بااین حال فتق دیسک در سنین بالای 50 سال شیوع کمتری دارد، چون مایع کمتری درون دیسک وجود دارد تا به بیرون رانده شود.
- چاقی: افزایش وزن فشار روی دیسک را افزایش می‌دهد.
- شغل: اشتغال در حرفه‌هایی که انجام فعالیت‌های فیزیکی و وظایفی چون بلند کردن، فشار دادن، کشیدن و چرخاندن را ایجاب می‌کند، فشار روی دیسک کمر و گردن را افزایش می‌دهد.
- فعالیت فیزیکی کم: افرادی که فعالیت فیزیکی چندانی ندارند، به علت کمر درد قادر نیستند به خوبی از عهده انجام نیازهای فیزیکی‌شان بربیایند.میتوان از علائم دیسک گردن به موارد زیر اشاره نمود.
علائم
بیمار گاهی دچار گردن درد ، خشکی گردن یا کمردرد ملایم تا شدید می‌شود، البته گاهی اوقات هیچ دردی احساس نمی‌کند. بعضی موارد فتق دیسک بدون درد در تصویربرداری‌های تشخیصی آشکار می‌شود. هنگامی که دیسک پاره می‌شود و بخشی از دیسک به خارج از محدوده طبیعی خود رانده می‌شود، عصب‌های ستون فقرات یا نخاع تحت فشار قرار می‌گیرند، از این عارضه با اصطلاح "رادیکولوپاتی" (آسیب اعصاب) یاد می‌شود. درد کمر، کرختی یا بیحسی، درد یا بیحسی و ضعف پا پی‌آمد این فشار است البته به یاد داشته باشید اکثر موراد بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر با درمان بدون جراحی دیسک کمر بهبود می یابند( این مسئله در مورد بیرون زدگی دیسک گردن نیز صدق می کند). نوع و محل علائم دیسک کمر و گردن به موقعیت و میزان فشار روی اعصاب بستگی دارد:
- بیمار در صورت فتق دیسک مهره‌های کمری و پارگی دیسک کمر دچار درد، گزگز کردن، کرختی، ضعف یا ترکیبی از این علائم در پشت، کمر، باسن یا پا می‌شود و در اکثر موارد این علائم تنها در یک طرف بدن بروز می‌یابد.
علایم دیسک کمر و گردن غالباً به دنبال فعالیت‌ها یا حالت‌های خاص تشدید می‌شود و در صورت ابتلا به فتق دیسک مهره‌های کمری:
- درد در نتیجه نشستن، خم شدن و دراز کردن دست تشدید می‌شود.
- درد صبح هنگام و پس از قرار گرفتن طولانی مدت در یک حالت تشدید می‌شود.
- بیمار مجبور است هر از گاه موقعیت و حالت خود را عوض کند.
- بیمار ایستادن را به نشستن ترجیح می‌دهد.
علایم دیسک گردن پس از نشستن طولانی مدت و هنگام دراز کشیدن تشدید می‌شود.
علت
از علل دیسک گردن و کمر مبتوان گفت که خم کردن رو به جلوی گردن، حالت اندامی نامناسب (قوز کردن) به ویژه هنگام خوابیدن یا نشستن، فعالیت‌های درگیر کننده‌ی بازوها در جلوی بدن (برای مثال: ظرف شستن، رانندگی و ...) و بلند کردن اشیاء چهار حرکتی هستند که همگی هر روز انجام می‌دهیم و در صورت تکرار، طول کشیدن یا شدید بودن به بیرن زدن دیسک گردن و کمر دامن می‌زنند .
صرفنظر از علت دیسک کمر و بیرون زدگی آن می توان با تجویز مناسب اقدام به درمان دیسک کمر و گردن آن با فیزیوتراپی گردن و ورزش های دیسک کمر و گردن نمود. فتق، برجستگی یا پارگی دیسک گردن و کمر معمولاً پی‌آمد یکی از علل زیر است:
- ضعیف بودن آنولوس (بخش محیطی دیسک)
- افزایش ناگهانی فشار روی دیسک و در نتیجه پاره شدن دیسک کمر
علل دیسک کمر و گردن را میتوان در سه دسته کلی زیر تقسیم‌بندی کرد:
- استفاده بیش از حد و وارد شدن صدمه‌های کوچک و مکرر (انباشتگی میکروتروما):
صدمه‌های کوچک مکرر در طول زمان به صدمه دیدن دیسک می‌انجامد و علت دیسک کمر می باشد . حالت اندامی نامناسب بهترین مثال این مورد است. حالت اندامی نامناسب هنگام نشستن و کار کردن فشار مضاعفی را به ستون فقرات وارد می‌کند. قوز کردن یا خم کردن مداوم ستون فقرات باعث کشیدگی بیش از اندازه و ضعف غضروف فیبری خلفی (یا آنولوس) دیسک می‌شود. این امر به مرور زمان یک‌پارچگی دیسک را کاهش می‌دهد و به جابجایی مایع نوکلئوس می‌انجامد و در نتیجه مفصل‌ها و عصب‌های ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرند و بیمار متحمل درد می‌شود.
بنابراین حفظ حالت اندامی مناسب یا حتی بهتر از آن، تغییر منظم حالت اندامی به منظور جلوگیری از بروز تأثیرات نامطلوب حالت اندامی نامناسب بر ستون فقرات بسیار مهم است، یکی از این اقدام ها برای درمان گودی کمر و پیشگیری از بروز دیسک کمر انجام ورزش کمر و گردن می باشد.
در آغاز انجام ورزش های سر و گردن و ورزش درمانی کمر درد، مقاومت و توان پایین عضله‌ها و شکل گرفتن حالت اندامی نامناسب به مرور زمان فرد را به برگشتن به عادت‌های غلط ترغیب می‌کند. در این موارد بهتر است از ابزارهای حمایت کننده‌ای مانند بالشتک استوانه‌ای مخصوص کمر، نگهدارنده ستون فقرات، نوار درمانی کشی (کینزیو تیپ) یا بریس (کمربند طبی) برای حفظ انحناء گودی کمر در طول این دوران گذار استفاده کرد. تمام حالت‌های اندامی مستمر و شکل گرفته باید به طور منظم و مداوم به گونه‌ای اصلاح شود که سلامت و حرکت ایمن ستون فقرات ممکن شود.
- تحمیل بار ناگهانی غیرمنتظره:
تحمیل بار ناگهانی غیرمنتظره به دیسک‌های بین مهره‌ای در حوادثی مانند تصادف وسایل نقلیه موتوری پیش می‌آید. بار غیرمنتظره یا پیچ‌خوردگی دیسک گردن و کمر باعث پاره شدن بخش محیطی دیسک و در نتیجه آسیب دیدن دیسک می‌شود. هنگام بلند کردن هر جسمی با هر وزنی باید اصول صحیح بلند کردن اشیاء را رعایت کنید. بلند کردن اشیاء به شیوه اشتباه، مانند خم شدن رو به جلو و فشار دادن با پشت بدن، بار ناگهانی و غیرمنتظره‌ای را به دیسک های بین مهره ای همچون دیسک بین مهره‌ای L4–L5 وتحمیل می‌کند . از فیزیوتراپیست بخواهید تا اصول صحیح بلند کردن اشیاء را به شما آموزش دهد.
- عامل‌های ژنتیکی (وراثت):
آسیب دیدن دیسک نیز مانند بسیاری از عارضه‌ها تحت تأثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد، البته نقش این عامل‌ها در بروز بیماری‌های دیسک ناچیز است.
تشخیص
فیزیوتراپیست و یا دکتر دیسک کمر معاینه کاملی را شامل بررسی سابقه پزشکی بیمار و استفاده از ابزارهای غربالگری جهت تعیین احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر و گردن انجام می‌دهد. فیزیوتراپیست احتمالاً موارد زیر را مدّ نظر قرار می‌دهد تا به علت دیسک گردن و کمر پی ببرد:
- مطرح ساختن پرسش‌هایی در زمینه مکان و الگوی رفتار درد، ضعف و دیگر علائم.
- مشخص کردن ناحیه‌های درد، کرختی و گزگز توسط بیمار و پزشک متخصص ستون فقرات.
- انجام آزمایش‌های حس و تقویت عضله برای تعیین شدت فشار روی عصب.
- بررسی حالت اندامی و مشاهده نحوه راه رفتن و انجام دیگر فعالیت‌ها
- اندازه‌گیری دامنه حرکتی ستون فقرات و بازوها و پاها
- انجام آزمون‌های خاص مانند بالا بردن پا در حالت صاف و کشیده یا رد کردن دو پا از روی یکدیگر جهت تشخیص فتق دیسک
- درمان دستی یا کایروپراکتیک برای ارزیابی توانایی حرکتی مفصل‌ها و عضله‌های ستون فقرات
- آزمایش قدرت گروه‌های عضلانی مهم
چنانچه بیمار دچار ضعف، بیحسی عضلانی یا درد بسیار شدید باشد، انجام آزمایش‌های تشخیصی خاصی مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی.)، الکترومیوگرافی (عضله‌نگاری برقی) یا مطالعات هدایت عصبی ضرورت می‌یابد. فیزیوتراپیست و دیگر متخصصین همکاری می‌کند تا اطمینان حاصل شود که بیمار درمان بدون جراحی مناسب مانند فیزیوتراپی کمر درد و گردن درد و تشخیص صحیح دریافت می‌کند.
بر اساس پژوهش‌های انجام شده، در اکثر موارد شدید فتق دیسک (معمولاً همراه با ضعف عضلانی یا کمر درد شدید) درمان دیسک گردن و کمر محافظه‌کارانه‌ای مانند فیزیوتراپی دیسک کمر و گردن در مقایسه با جراحی نتایج بهتری به دست می‌دهند. چنانچه معاینه فیزیوتراپیست بیانگر این نکته باشد که هیچ نشانه‌ای از فشردگی عصبی وجود ندارد و بیمار نیز دچار نشانه‌های ضعف یا کرختی عضلانی نباشد، درمان دیسک کمر بدون جراحی را میتوان بی‌درنگ آغاز کرد. اما اگر بررسی‌های صورت گرفته حاکی از تحت فشار قرار گرفتن عصب باشد، وی درمان دیسک کمر و گردن را پس از مشورت با دکتر متخصص ستون فقرات آغاز می‌کند.
درمان
تخمین زده می‌شود که بیش از 75% ما در مرحله‌ای از زندگی دچار گونه‌ای گردن درد یا کمر درد خواهیم شد. اما خبر خوش این است که اکثر ما بدون نیاز به جراحی بهبود خواهیم یافت و معمولاً درمان بدون جراحی دیسک گردن و کمر مانند فیزیوتراپی دیسک گردن و کمر ، ورزشهای دیسک کمر، ورزش دیسک گردن در مقایسه با جراحی نتیجه بهتری به دست می‌دهند.
درمان بدون جراحی
فتق و برجسته شدن دیسک کمر و گردن لزوماً به معنای نیاز به انجام عمل جراحی نیست. دیسک برجسته با توجه به علائم درمان می‌شود. اکثر بیماران دارای پارگی دیسک نیازی به جراحی ندارند و معمولاً میتوان علایم دیسک گردن را با درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای چون صبر کردن برای فرو نشستن علائم، مصرف مسکن و استفاده از تجهیزات فیزیوتراپی مدیریت کرد. علائم بسیاری از بیماران دچار مشکل برجستگی دیسک پس از سپری شدن چند هفته یا چند ماه کاملاً برطرف می‌شود. چنانچه علائم دیسک کمر به طور یکنواخت تشدید شود و با فیزیوتراپی و ورزش گردن و ورزش مخصوص دیسک کمر ، احتمالاً پزشک پیشنهاد خواهد کرد تا عمل جراحی انجام شود.
اولین مرحله در درمان دیسک گردن استراحت است .استراحت گردن با بی حرکت کردن آن حاصل می شود .
درمان فیزیوتراپی
هدف کلی فیزیوتراپیست این است که بیمار بتواند کماکان فعالیت‌های روزانه، شغلی و اجتماعی خود را انجام دهد. فیزیوتراپی و ورزش دیسک کمر و گردن بر مبنای نتایج معاینات و اهداف شخصی بیمار طرح‌ریزی می‌شود. برنامه درمانی به احتمال زیاد ترکیبی از تمرینات کمر، حرکت‌های اصلاحی و ورزش دیسک کمر و گردن را دربرمی‌گیرد که در تسکین و درمان علائم آن مانند درمان درد گردن و کمر بسیار مؤثر خواهد بود.فیزیوتراپیست می تواند به شما حرکات کششی و تقویتی مناسب برای کمر را آموزش دهد. انجام این حرکات و تمرین‌ها به ثبات کمر کمک کرده و فشار وارد شده به دیسک (و در نتیجه درد را) کاهش می‌دهد.فیزیوتراپی همچنین در درمان دیسک بین مهره‌ای L5–S1 نیز موثر خواهد بود.دیسک L5 S1 نسبت به سایر دیسک‌های بین مهره‌ای وزن و فشار بیشتری را تحمل می کند و به همین خاطر بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی است. فیزیوتراپیست موارد زیر را طراحی خواهد کرد:
- ورزش مناسب برای دیسک کمر و گردن شامل حرکت‌های خاص برای کاهش فشار عصبی، درد و دیگر علائم به ویژه در طول مراحل اولیه درمان.
- حرکت‌های کششی و انعطاف‌پذیری جهت بهبود توانایی حرکتی مفصل‌ها و عضله‌های ستون فقرات، بازوها و پاها ـ افزایش دامنه حرکتی مفصل تأثیر مهمی در تسکین درد دارد.
- عضله‌های قوی بالاتنه مفصل‌های ستون فقرات را به خوبی حمایت می‌کند و عضله‌های قوی پا و بازو بخشی از بار این مفصل‌ها را به خود جذب می‌کند، بنابراین بخشی از برنامه فیزیوتراپی کمر و ورزش مناسب برای دیسک کمر و گردن به تقویت این عضلات اختصاص دارد.
- ورزش ایروبیک (هوازی) که تأثیر مثبت این ورزش برای تقویت عضلات کمر و در کاهش درد، تناسب اندام و حفظ وزن مناسب و بهبود قدرت و توانایی حرکتی کل بدن یعنی عامل‌های اثبات شده که نقش مهمی در مدیریت و درمان بدون جراحی پارگی دیسک دارند.
ممکن است در نگاه اول، انجام این همه تمرین و ورزش دیسک گردن و کمر دشوار به نظر برسد، اما بر اساس پژوهش‌ها هر چقدر توانایی انجام تمرین‌ها افزایش یابد، درد و علائم دیگر نیز سریع‌تر از بین خواهند رفت. احتمال دارد، فیزیوتراپیست تصمیم بگیرد تا از ترکیبی از درمان‌های دیگر نیز استفاده کند:
- درمان دستی یا کایروپراکتیک برای درمان خشکی گردن و بهبود توانایی حرکتی مفصل‌های خشک و عضله‌های سفت دامن زننده به علائم
- آموزش حالت اندامی و شیوه حرکت مناسب به بیمار که در آن بیمار متوجه خواهد شد که ایجاد این تغییرهای کوچک در شیوه نشستن، ایستادن، خم شدن و بلند کردن اشیاء و حتی در نحوه خوابیدن تأثیر شگرفی در تسکین درد و مدیریت عارضه دارد.
- روش‌های خاص کنترل درد مانند یخ، دستگاه کشش و تحریک الکتریکی برای کاهش درد شدیدی به کار برده می‌شوند که با درمان دستی یا کایروپراکتک انجام حرکت‌های اصلاحی و ورزش دیسک کمر و گردن تسکین نیافته است.
پس از فرونشستن درد باید همچنان حالت اندامی صحیح حفظ شود و عادت‌های حرکتی ایمن دنبال شود تا سلامت کمر و پشت بدن به خطر نیفتد.
حرکات اصلاحی و ورزش
آموزش بیماران برای انجام ورزش کمر درد در کنار روش های درمانی دیگر مانند ماساژ درمانی بهتر از تجویز داروی مسکن برای آنها است.
معمولاً به بیماران مبتلا به پارگی و بیرون زدگی دیسک کمر توصیه می‌شود تا ورزش دیسک کمر و حرکت‌های زیر را انجام دهند. البته در نظر داشته باشید که همواره باید پیش از شروع ورزش برای کمر درد و گردن درد با فیزیوتراپیست در مورد مناسب و ایمن بودن آنها مشورت کنید. در مجموع میتوان گفت که انجام این ورزش های کمر درد در صورتی مجاز است که باعث بروز یا تشدید علائم نشوند.
تمرین اول:
- هر روز صبح به محض بیدار شدن به رو (دمر) دراز بکشید. با قرار گرفتن در این حالت، کمر گودی بیشتر، یا در اصطلاح پزشکی لوردوز بیشتری، می‌یابد.
- افزایش یافتن قوس کمر با به داخل راندن پشت دیسک موجب می‌شود که بخش مرکزی دیسک (نوکلئوس پولپوزوس) به سمت جلو و جایگاه اصلی خود حرکت کند. این تمرین یکی از حرکات اصلاحی برای درمان دیسک کمر با ورزش می باشد.
تمرین دوم:
- روی شکم دراز بکشید.
- روی آرنج‌ها تکیه کنید و در حالت نیم‌خیر قرار بگیرید. چنانچه قرار گرفتن در این حالت برایتان دشوار است، به حالت دمر برگردید.
- این حالت را 1 تا 2 ثانیه حفظ کنید و حرکت را 6 تا 8 بار تکرار کنید. ضمناً می‌توانید این حرکت را هر دو ساعت یک‌بار در طول روز انجام دهید.این ورزش یکی از حرکات ورزشی دیسک کمر می باشد.
تمرین سوم:
- صاف بایستید و دست‌ها را پشت مفصل ران به گونه‌ای قرار دهید که نوک انگشتان رو به سمت پایین باشد.
- دست‌ها را آنقدر روی لگن فشار دهید تا کمر قوس پیدا کند.
- عضله‌های کمر را به کار نگیرید.
- این حالت را 1 تا 2 ثانیه حفظ کنید و حرکت را 6 تا 8 بار تکرار کنید. ضمناً می‌توانید این حرکت را هر دو ساعت یک‌بار در طول روز انجام دهید. این حرکت برای بیرون زدگی دیسک ستون فقرات مفید می باشد و یک ورزش برای دیسک گردن به شمار می اید. البته لازم به یادآوری است که حرکات اصلاحی دیسک کمر و گردن فقط باید با صلاحدید فیزیوتراپیست انجام شود.
تمرین چهارم:
- به گونه‌ای در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید که زانوها زیر مفصل‌های ران و دست‌ها زیر شانه‌ها باشد.
- نفس را داخل بکشید و اجازه دهید در حین نگاه کردن به سمت بالا و سقف، شکم به سمت پایین و کف زمین بیفتد. این حالت را 2 ثانیه حفظ کنید.
- نفس را بیرون بدهید و قوس کمر را تا جایی که می‌توانید و باعث ایجاد درد نمی‌شود زیاد کنید. هنگام انجام این حرکت نباید احساس درد کنید، پس بروز درد نشانه زیاده‌روی در انجام حرکت و فشار آوردن به خود است.
- به طور همزمان گردن را رو به جلو خم کنید و نگاه خود را به سمت ناف متوجه سازید.
تمرین پنجم:
- در ابتدا یک پا را خم کنید و پای دیگر را صاف نگه دارید.
- یک بازو را زیر گودی کمر قرار دهید تا از کمر حمایت کند و آن را نگه دارد.
- با بازوی دیگر سر را نگه دارید.
- در انتها سر و گردن را به طور همزمان تا جایی بلند کنید که استخوان کتف از زمین جدا شود.
- این حرکت‌ها را 5 بار تکرار کنید و به مرور تعداد انجام آن را در صورت بروز نیافتن درد به 10 برسانید. در صورت آسان بودن حرکت، 1 تا 2 ثانیه در حالت نهایی بمانید. این تمرین یکی از حرکات اصلاحی برای درمان دیسک کمر با ورزش می باشد.
تمرین ششم:
- در حالت سینه‌خیز قرار بگیرید و دست‌ها و پاها را به اندازه عرض شانه از یکدیگر باز کنید.
- عضله‌های مرکزی را با منقبض کردن کمر و شکم سفت کنید.
- ابتدا بازو را بلند کنید، سپس در صورت آسان بودن این حرکت، پا را هم بالا بیاورید. اگر باز هم با دشواری مواجه نشدید، پا و بازوی مخالف، برای مثال پای چپ و بازوی راست، را بلند کنید.
- برای مشکل‌تر کردن این حرکت سعی کنید بازو و پای یک سمت را بالا بیاورید.
- این حرکت را در سه نوبت 10 مرتبه‌ای انجام دهید. اگر اندکی شروع به لرزیدن کردید یا نتوانستید به طور کامل تعادل خود را حفظ کنید، آنگاه میزان دشواری این حرکت برایتان مناسب خواهد بود؛ برای مثال ممکن است بلند کردن فقط پا یا بازو آسان باشد، اما بالا آوردن پا و بازوی مخالف تا حدی تعادل‌تان را به هم بزند. پیش از انجام گونه دشوارتری از این ورزش مطمئن شوید که می‌توانید تعادل خود را هنگام انجام حرکت آسان‌تر کاملاً حفظ کنید. این تمرین برای کل ستون فقرات مفید می باشد و برای فیزیوتراپی کمر و همچنین به عنوان ورزش گردن نیز کاربرد دارد.
فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی دیسک
جراحی ستون فقرات عملی مهم و سنگین است و توانبخشی نقش مهمی در کسب بهترین نتیجه از این عمل ایفاء می‌کند. توانبخشی (فیزیوتراپی دیسک کمر وگردن، انجام حرکات اصلاحی و ورزش مناسب) در اصل به بیمار کمک می‌کند تا بهتر و سریع‌تر بهبود یابد.
فیزیوتراپیست با بهره‌گیری از روش‌های گوناگون به بیمار کمک می‌کند تا در شرایط جسمی بهتری قرار بگیرد و آسیب کمر ناشی از جراحی یا صدمه هر چه سریع‌تر با ورزش و فیزیوتراپی دیسک گردن و کمر التیام یابد. از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت درد پس از جراحی ستون فقرات
مدیریت و کنترل درد یکی از نخستین گام‌های مهمی است که امکان بازیابی قدرت بیمار را فراهم می‌سازد، چرا که پیگیری و کامل کردن برنامه توانبخشی در صورت تحمل درد شدید و طاقت‌فرسا بسیار دشوار است. اگرچه بروز میزان مشخصی از درد طی فرایند بهبود طبیعی است، فیزیوتراپیست از روش‌های گوناگون برای به حداقل رساندن درد بیمار بهره می‌گیرد، بعضی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
- گذاشتن یخ
- قرار دادن ستون فقرات در حالت‌های معین
- حرکت‌های مشخص و تعریف شده (ورزش کمر و گردن)
- دستگاه‌های برقی (مانند دستگاه TENS ـ تحریک الکتریکی عصب از راه پوست)
بسیاری از تکنیک‌های تسکین درد کمر ساده هستند و بیمار میتواند به راحتی آنها را فرابگیرد و در خانه یا محل کار طی روز انجام دهد. اکثر بیماران شگفت‌زده می‌شوند هنگامی که درمی‌یابند تکنیک ساده‌ای مانند قرار دادن کمپرس یخ و یا تغییر در شیوه حرکت کردن، حفظ حالت اندامی مناسب و نرمش برای دیسک کمر تا چه اندازه در تخفیف کمر درد پس از جراحی کمر مؤثر است.
- تمرین یک به یک بعد از عمل جراحی دیسک
فیزیوتراپیست معمولاً متناسب با وضعیت هر بیمار و با در نظر گرفتن جراحی خاص انجام شده، نوع بدن و شرایط و عارضه‌های بافتی برنامه تمرینی ویژه‌ای را برای ترمیم عوارض پس از جراحی کمر تدوین می‌کند.
فیزیوتراپیست بر پیشرفت حرکت و تقویت عضله‌های بخش‌هایی متمرکز می‌شود که به منظور کسب قدرت و تعادل بعد از عمل جراحی دیسک کمر و گردن نیاز به بازآموزی دارند. این گونه ورزش های دیسک گردن و کمر معمولاً بر عضله‌های محل برش، عضله‌های ضعیف شده به دلیل مشکلات عصبی پیش از جراحی، عضله‌های کوچک فعال در اطراف هر مهره و همچنین بر پایدارسازی ستون فقرات متمرکز می‌شود. فیزیوتراپیست از آموزش‌های لازم برخوردار شده است تا حرکات اصلاحی دیسک گردن و کمری را انتخاب کند که انجام‌شان پس از جراحی ستون فقرات کاملاً ایمن و بدون خطر باشد.
- تمرین و حرکت اصلاحی برای دوره بهبود بعد از عمل جراحی دیسک گردن و کمر
تمرین و ورزش گردن و کمر نقشی حیاتی در دوره بهبود پس از عمل جراحی ستون فقرات ایفاء می‌کند. از میان بردن حس خستگی مزمن، ازسرگیری ایمن فعالیت‌های روزانه و اجتناب از آسیب دیدن مجدد اهمیت بسیار دارد. در نهایت تمرین و ورزش گردن درد کمک می‌کند تا آسیب اولیه التیام یابد و کمر درد عود نکند یا میزان درد به حداقل برسد. فیزیوتراپیست برنامه تمرینی منحصر به فردی را برای هر بیمار بر مبنای نوع دقیق جراحی ستون فقرات و آگاهی از نیروهایی طراحی می‌کند که بیشترین فایده را تحت شرایط مختلف برای ستون فقرات بیمار دارد. فیزیوتراپی دیسک کمر و گردن معمولاً شامل آموزش تمرین‌هایی با قابلیت اجرا در خانه و محل کار می باشد.
پیشگیری
اگرچه پارگی و بیرون زدگی دیسک معمولاً پی‌آمد طبیعی بالا رفتن سن است، با این همه میتوان با ایجاد تغییراتی کوچک در سبک زندگی فردی احتمال ابتلا به این عارضه را تا حدی کاهش داد:
- ورزن مناسب: تناسب اندام و نداشتن اضافه وزن، فشار کلی روی ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
- حفظ حالت اندامی مناسب: قرار گرفتن بخش‌های مختلف بدن در وضعیت مناسب و هم‌ترازی آنها در سلامت ستون فقرات مؤثر است.
- رعایت اصول مکانیک بدن: تغییر در شیوه انجام فعالیت‌ها، به ویژه حرکت‌هایی که هر روز بارها انجام می‌دهید، احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر و گردن را کاهش می‌دهد. اگر مطمئن نیستید که چه تغییراتی را باید ایجاد کنید، در مورد شغل خود با فیزیوتراپیست صحبت کنید تا وی با بررسی وظایف شغلی شما بتواند راهنمایی‌های ارزشمندی را در خصوص روش‌های پیشگیری از فتق دیسک و آسیب دیدن آن در اختیارتان قرار دهد.
بیرون زدگی و پارگی دیسک بیماری نسبتا شایعی می باشد، اما خبر خوب در درمان دیسک کمر و گردن نیاز کم به جراحی و درمان بدون جراحی اکثر بیماران می باشد. از جمله این درمان ها فیزیوتراپی دیسک کمر، ورزش کمر، فیزیوتراپی دیسک گردن و حرکات اصلاحی و ورزش دیسک گردن می باشد. همچنین از فیزیوتراپی بعد از جراحی دیسک کمر به منظور توانبخشی بیمار نیز استفاده کرد.
نویسنده: فاطمه اسدی- فیزیوتراپیست
