سندرم کارپال (سندرم مچ دستی)
مچ دست متشکل از چندین استخوان کوچک است که در مجموع به آن‌ها استخوان‌های کارپال گفته می‌شود. استخوان‌های کارپال از طریق رباط‌ها و بافت‌های همبند نیرومندی به نام فلکسور رتیناکولوم به یکدیگر متصل شده‌اند. این مجموعه، در کنار یکدیگر فضایی را تشکیل می‌دهند که به آن تونل کارپال گفته می‌شود (شکل بالا ).
در کانال کارپال تعداد زیادی تاندون‌های فلکسور وجود دارد که از عضلات ساعد می‌آیند و از طریق این تونل به مچ و انگشتان دست متصل شوند. به علاوه، از درون تونل کارپال عصبی به نام عصب مدیان نیز عبور می‌کند (شکل بالا). عصب مدیان مسئول کنترل حرکتی و حس دادن به بخش‌هایی از دست (از مچ دست به پایین) است.
گاهی اوقات، با تنگ شدن کانال کارپال، عصب مدیان فشرده می‌شود. به چنین شرایطی، سندرم تونل کارپال یا همان سندرم تونل مچ دست گفته می‌شود.
سندرم تونل تارسال یک عارضه‌ی دردناک است که کف پا را درگیر کرده و علت ایجاد آن، فشار بر روی عصب تیبیال خلفی است که از درون تونل تارسال می‌گذرد. تونل تارسال در زیر قسمت استخوانی مچ پا قرار گرفته علایم سندرم تونل تارسال شامل درد و سوزش در کف پا و تیر کشیدن و سوزن سوزن شدن تا قوس پا می‌شود. داروهای ضدالتهاب و تزریق آستروئید معمولاً برای درمان سندرم تارسال تونل تجویز می‌شوند. وسایل طبی مانند ارتز، بریس و اسپلینت نیز به همراه روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای کاهش التهاب و برداشتن فشار از روی عصب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
علت ها و دلایل
عموماً سندرم تونل کارپال (سندرم مچ دستی) به دلیل فعالیت‌هایی رخ می‌دهد که باعث می‌شوند تاندون‌های فلکسور مکرراً تحت فشار قرار بگیرند. این فعالیت‌ها شامل کارهای دستی می‌شوند و اغلب با درد مچ دست بروز می کند.
معمولاً بیماران پس از افزایش ناگهانی فعالیت‌هایی که به تاندون‌های فلکسور فشار می‌آورند یا به دلیل تغییر در این فعالیت‌ها دچار این عارضه می‌شوند. گاهی اوقات، سندرم تونل کارپ به طور ناگهانی بروز می‌کند. این وضعیت می‌تواند به دلیل افتادن روی دست در حالت کشیده، که باعث پیچ‌خوردگی یا شکستگی مچ دست می‌شود، رخ دهد؛ همچنین، اعمال نیرو از طریق مچ دست برای برداشتن یک وزنه سنگین یا محکم گرفتن یک جسم نیز می‌تواند باعث بروز ناگهانی این عارضه شود.
داشتن سابقه آسیب‌دیدگی مچ دست، آرنج، شانه، گردن یا قسمت بالایی پشت احتمال دچار شدن افراد به این عارضه را افزایش می‌دهد. به علاوه، زنان باردار و بیماران مبتلا به دیابت یا ورم مفاصل و افرادی که به طور مادرزادی کانال کارپالِ تنگی دارند نیز بیشتر در معرض دچار شدن به سندروم تونل کارپال قرار دارند. همچنین علت سندروم تونل مچ پا نیز ممکن است ناشی از آسیب، دیایت، روماتیسم مفصلی و ... باشد.
علائم و نشانه‌ها
نشانه های این عارضه به تدریج و در طول یک دوره زمانی بروز می‌کنند. در ابتدا، بعد از فعالیت‌های غیرمعمول یا فعالیت‌هایی که باعث تشدید فشار بر عصب مدیان می‌شوند درد خفیفی در دست و مچ دست ایجاد می‌شود. این درد اغلب شب‌ها یا اول صبح احساس می‌شود. با پیشرفت عارضه، آن دسته از فعالیت‌هایی که با مچ دست و انگشتان انجام می‌شوند مانند حمل خواربار، باز کردن در یک شیشه مربا، دست دادن یا استفاده از رایانه باعث بروز درد و یک احساس سوزش در مچ دست می‌شوند. انگشتان (به جز انگشت کوچک) سوزن سوزن و بی‌حس شده و شست و سایر انگشتان ضعیف می‌شوند. این وضعیت باعث می‌شود که فرد برای انجام حرکات ظریف دست دچار مشکل شده، قدرتش برای گرفتن اجسام کم شود یا اجسام بیشتر از قبل از دستش بیافتند. اغلب صبح‌ها موقع بیدار شدن از خواب، مچ دست و انگشتان بیمار سفت هستند.
گاهی اوقات، بیمار در همان طرف از بدن که دست درگیر قرار دارد دچار درد گردن یا قسمت بالایی پشت می‌شود. در موارد شدید، عضلات شست و دست به شکل قابل توجهی تحلیل می‌روند.
تشخیص
فیزیوتراپ کلینیک تخصصی نوبهار می‌تواند تنها با انجام معاینه کامل فیزیکی و گرفتن اطلاعات و تاریخچه پزشکی فرد وجود سندرم تونل کارپال را تشخیص دهد. اغلب برای تأیید تشخیص به انجام مطالعات هدایت عصبی که به آن نوار عصبی هم می‌گویند، نیاز پیدا می‌شود.
راه ها و روش های درمان
اکثر موارد سندرم تونل کارپ با انجام فیزیوتراپی مناسب در کلینیک تخصصی نوبهار به خوبی درمان سندروم تونل کارپال می‌شوند. برای این کار، فیزیوتراپ کلینیک تخصصی نوبهار با ارزیابی دقیق وضعیت بیمار تعیین می‌کند که کدام عوامل در بروز عارضه نقش داشته‌اند، و سپس آن عوامل را تصحیح می‌کند.
میزان موفقیت درمان این عارضه تا حد زیادی به پیروی بیمار از برنامه درمانی بستگی دارد. یکی از نکات کلیدی درمان آن است که بیمار تا زمان رفع علائم عارضه به اندازه کافی از انجام هرگونه فعالیتی که درد را افزایش می‌دهد خودداری کند. می‌بایست فعالیت‌هایی که باعث فشار زیادی به فلکسورهای ساعد وارد می‌شوند به حداقل برسند.
بخشی از برنامه توانبخشی مبتلایان به سندروم تونل کارپال انجام تمرینات تقویتی و انعطاف‌پذیری است که در علاوه بر اینکه در بیمار ایجاد درد نمی‌کنند، باعث می‌شوند بهترین نتیجه به دست بیاید. فیزیوتراپ کلینیک تخصصی نوبهار می‌تواند مناسب‌ترین تمرینات برای بیمار و همچنین زمان انجام آن‌ها را تعیین کند.
فیزیوتراپی درمانی برای سندرم تونل کارپال بسیاری ضروری است زیرا به فرایند درمان سرعت می‌بخشد، باعث می‌شود بهترین نتیجه به دست بیاید و احتمال بروز مجدد عارضه در آینده را کم می‌کند. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• مدالیته‌های فیزیوتراپی مانند اولتراسوند یا طب سوزنی برای کمک به کاهش ناراحتی در تونل کارپال و عصب فشرده شده.
• تکنیک‌های متحرک‌سازی عصب برای کاهش و پراکنده‌سازی التهاب موجود در اطراف عصب و بهبود انعطاف‌پذیری آن در نواحی گردن، بازو و تونل کارپال.
• آموزش وضعیت صحیح قرارگیری بدن، خصوصاً برای کاربران رایانه، با تمرکز بر وضعیت قرارگیری گردن و قفسه سینه و وضعیت قرارگیری مچ دست و همچنین وضعیت کلی تجهیزات مورد استفاده در محل کار.
• آموزش‌های مربوط به وضعیت‌های مختلف قرارگیری مچ دست و همچنین استفاده از بریس مچ دست یا تکنیک‌های مختلف بانداژ مفصل با استفاده از نوارچسب، برای جلوگیری از قرار گرفتن مچ دست در وضعیت‌های که عارضه را تشدید می‌کنند.
• اگر گیر افتادن عصب در گردن به عنوان یکی از عوامل مؤثر تشخیص داده شد، برای ستون فقرات گردنی از تکنیک‌های ماساژ درمانی استفاده می‌شود.
• تمرینات کششی و تقویتی برای کاهش سفتی و ضعف عضلات ساعد، مچ دست، دست و آن دسته از عضلات وضعیتی که می‌توانند در بروز علائم این عارضه نقش داشته باشند.
• استفاده از اسپلینت، که فیزیوتراپ آن را پس از ارزیابی وضعیت بیمار و تأیید مفید بودن آن برای کنترل علائم تجویز می‌کند.
• برنامه تمرین خانگی، که فیزیوتراپ آن را متناسب با نیازهایتان را تجویز می‌کند. این تمرینات می‌توانند شامل حرکات کششی عمومی، کشش ساعد و مچ دست، کشش شست و انگشتان، تمرینات تقویت دست و مچ دست، و همچنین تمریناتی برای تصحیح وضعیت قرارگیری بدنتان باشد.
ورزش و حرکات اصلاحی
معمولاً، تمرینات زیر برای مبتلایان به این عارضه تجویز می‌شوند. البته، می‌بایست پیش از انجام آن‌ها در مورد مناسب بودنشان برای شما، با فیزیوتراپ کلینیک تخصصی نوبهار مشورت کنید. همچنین برای پیشگیری هم می توان این حرکات اصلاحی را انجام داد. عموماً، باید آن‌ها را روزی ۳ بار انجام داد، البته به این شرط که باعث بروز یا تشدید نشانه ها نشوند.
کشش فلکسور مچ دست
آرنجتان را مستقیم نگه‌دارید، و در همان حال با دست دیگرتان مچ دست و انگشتانتان را آن‌قدر به عقب هل بدهید تا اینکه کشش بدون درد و ملایم تا متوسطی را احساس کنید. ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و ۴ مرتبه این حرکت را تکرار کنید، البته به این شرط که علائمتان را بدتر نکند.
کشش اکستانسورهای مچ دست و انگشتان
آرنجتان را مستقیم نگه‌دارید و در همان حال با استفاده از دست دیگرتان آن‌قدر مچ دست و انگشتانتان را رو به پایین به طرف خودتان خم کنید تا اینکه کشش بدون درد و ملایم تا متوسطی را احساس کنید. ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و ۴ مرتبه این حرکت را تکرار کنید، البته به این شرط که علائمتان را بدتر نکند.
برای شروع دست درگیر را رو به بالا نگه دارید.
۱- طوری مشت کنید که انگشت شستتان روی بقیه انگشتانتان قرار بگیرد.
۲- انگشتانتان را در حالت کشیده نگه‌دارید، طوری که انگشت شستتان هم در کنار بقیه انگشتان قرار بگیرد.
۳- در همان حال که انگشتانتان را کشیده نگه داشته‌اید، دستتان را از ناحیه مچ صاف کنید و آن را به طرف عقب و جلوی ساعد خم کنید.
۴- در حالی که انگشتان و مچ دستتان را مستقیم نگه‌داشته‌اید، مانند شکل، انگشت شستتان را به حالت کشیده از بقیه انگشتان دور کنید.
۵- در همان حال که انگشت شستتان را کشیده و دور از بقیه انگشتان نگه داشته‌اید، دستتان را نیز از ناحیه مچ صاف و کشیده کنید.
۶- ساعد و کف دست درگیر را رو به بالا نگه‌دارید و با انگشتان شست و اشاره دست دیگرتان، از پشتِ دست درگیر، انگشت شست آن را بگیرید. انگشت شست را به طرف پایین کشیده و از کف دستتان دور کنید.