گودی کمر یا لوردوز، حالتی است که در طی آن قوس کمر به سمت داخل به صورت غیر طبیعی افزایش پیدا می کند. ستون فقرات دارای یک قوس طبیعی ملایم بوده که به عملکرد مناسب آن کمک می کند. این قوس در اثر شکل مهره های تشکیل دهنده ی ستون فقرات ایجاد می شود. اگر قوس ستون فقرات افزایش پیدا کند، فشار زیادی به دیگر مناطق آن وارد شده و منجر به درد گودی کمر خواهد شد.
علت ها و دلایل
گودی کمر معمولا در کودکی و بدون وجود دلیل خاصی ایجاد می شود. به این نوع از گودی کمر، لوردوز خوش خیم جوانان می گویند. با این حال گودی کمر می تواند افراد از هر رده ی سنی حتی در کودکان را تحت تاثیر قرار دهد.
از دیگر علل احتمالی ایجاد علائم گودی کمر ، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
حالت نامناسب بدن
اضافه وزن و چاقی
پوکی استخوان (ضعیف شدن استخوان ها با بالا رفتن سن)
التهاب دیسک های بین مهره ای کمر
قوز کمر یا گوژ پشتی (قوس رو به خارج بیش از حد در بالای کمر)
شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی، معمولاً در دوران نوجوانی و با حالت اندامی نامناسب یا قوز کردن مشخص می‌شود و ارتباطی با ناهنجاری‌های شدید ساختاری ستون فقرات ندارد. انحنا ناشی از قوز پشت وضعیتی معمولاً گرد و هموار است و غالباً هنگامی که از بیمار خواسته می‌شود تا صاف بنشیند یا بایستد و "قوز نکند"، برطرف می‌شود.
اسپوندیلو لیستزی (عارضه ای که در طی آن مهره ها در ستون فقرات به عقب و جلو می لغزند)
آکندرو پلازی (یک نوع از کوتولگی)
همچنین گودی بیش از حد کمر را با نام های هیپر لوردوز و کمر توخالی نیز می شناسند. از شایع ترین علت گودی کمر می توان به سفت بودن عضلات ناحیه ی کمر، چربی احشایی بیش از اندازه و حاملگی زنان را اشاره کرد. با این که گودی کمر احساس داشتن کمر قوی تر را به فرد می دهد، می تواند منجر به کمر درد ملایم تا شدید گردد. نرمی استخوان و کمبود ویتامین D در کودکان می تواند باعث ایجاد گودی کمر شود.
علائم و نشانه ها
بیماران مبتلا به لوردوز یا قوز پشت ، معمولا علامت دیگری به جز گود بودن بیش از اندازه ی کمر ندارند. از دیگر علائمی که ممکن است بسته به اندازه ی گودی کمر پدیدار شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کمر درد.
- درد که در پا ها منتشر می شود.
- تغییراتی در مثانه و روده ها، که این مورد نادر است.
- اگر بیمار همراه با گودی کمر مشکلات دیگری نیز داشته باشد، آن گاه ممکن است به دیسپلازی ران ها، دیستروفی عضلانی و یا مشکلات عصبی عضلانی نیز مبتلا گردد.
تشخیص
گودی کمر معمولا به وسیله ی معاینه ی فیزیکی تشخیص داده می شود. از عکس برداری با اشعه ی ایکس و یا اسکن ام آر آی ستون فقرات نیز معمولا برای تعیین میزان گودی کمر استفاده می شود.
اسکن ام آر آی و یا سی تی اسکن، می توانند هر گونه اثر عصبی محتمل که در اثر قوس کمر ایجاد شده اند را نیز نشان دهند.
برای اندازه گیری میزان گودی کمر، از واحد درجه استفاده می شود، درست مانند اندازه گیری یک زاویه. سپس برای تعیین نوع روش درمان قوس کمر ، از درجه ی قوس کمر به همراه علائم ایجاد شده ی دیگر، استفاده می شود.
چگونه می توان تشخیص داد که شما به گودی کمر مبتلا هستید :
پشت خود را به یک دیوار چسبانده و فضای بین گودی کمر و دیوار را اندازه گیری کنید. در صورتی که فقط بتوانید انگشتان دست خود را تا بند دوم یا سوم (همان جایی که انگشت به کف دست متصل می شود)، بین گودی کمر و دیوار جا بدهید، گودی کمر شما حالتی طبیعی دارد. در صورتی که فضای بین کمر و دیوار به حدی بزرگ است که بتوانید کف دست یا بیشتر را در آن جای بدهید، آن گاه شما به گودی کمر مبتلا می باشید. هر چه فضای بین کمر و دیوار بیشتر باشد، انحراف و ناهماهنگی کمر نیز بیشتر است.
چه زمانی به دنبال درمان گودی کمر باشیم ؟
اگر زمانی که به جلو خم می شوید، گودی کمر شما به حالت طبیعی بر گشته و از بین می رود (قوس کمر انعطاف پذیر است)، نیازی به درمان گودی کمر نخواهد بود. ولی در صورتی که به جلو خم شده و گودی کمر شما همچنان باقی مانده بود (قوس کمر انعطاف خود را از دست داده)، باید به دنبال راه درمان گودی کمر باشید.
به علاوه، در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، باید به دنبال راه درمان باشید :
درد
اسپاسم های عضلانی
احساس خارش و یا بی حسی
مشکلات مربوط به مثانه یا روده ها
بخش عمده ای از انعطاف پذیری، تحرک و فعالیت بدن ما به ستون فقرات وابسته است. درمان قوس کمر غیر عادی کمر می تواند از ایجاد مشکلات بعدی در زندگی مانند آرتروز کمر یا کمر درد مزمن، جلوگیری کند.
عوارض
از شایع ترین عوارض گودی کمر می توان به کمر درد و اسپاسم های عضلانی اشاره کرد که ممکن است در اثر باریک شدن کانال نخاعی (تنگی نخاع) و یا فتق یک دیسک بین مهره ای در اثر گودی کمر، ایجاد شوند. دیگر علائم این عارضه، با علائم تنگی نخاع و فتق دیسک یکی بوده و عبارت اند از سیاتیک، پا درد، بی حسی در پا ها و اختلال در عملکرد مثانه و روده ها.
فیزیو تراپی
هدف از درمان فیزیو تراپی رفع گودی کمر ، بهبودی قوس غیر طبیعی و همچنین پیشگیری از پیشرفت بیشتر عارضه به وسیله ی تقویت عضلات شکمی و ماهیچه های جلو و پشت ران می باشد. زمانی که همه ی این عضلات قدرتمند تر شدند، می توانند با همکاری یکدیگر و با باز گرداندن باسن به زیر ستون فقرات و نگه داشتن آن در همان موقعیت، کمر را صاف کنند. فیزیو تراپیست همچنین فرد را معاینه کرده و او را از نظر وجود هر گونه عضله ی سفت و کوتاه و یا بلند و ضعیف، بررسی می کند. سپس یک برنامه ی باز توانی درمان گودی کمر با ورزش شامل تمرینات تقویتی و کششی با هدف اصلاح هر گونه ناهماهنگی در عضلات، طراحی می شود. در صورتی که درد شما شدید بوده و یا از بین نرود، فیزیو تراپیست ممکن است دارو های ضد التهاب تجویز کرده و یا از روش های مخصوصی مانند لیزر درمانی، فراصوت و یا تحریک الکتریکی اعصاب از روی پوست (TENS) استفاده کند.
برای گرفتن نتایج مناسب، باید حداقل یک یا دو بار در هفته به فیزیو تراپیست مراجعه کرده و همچنین تمرینات خانگی را به طور روزانه و منظم انجام داد. برای کودکان و در برخی موارد برای بزرگسالان، استفاده از یک کمر بند طبی به منظور حمایت از کمر تا زمانی که ماهیچه ها تقویت شده و کمر به یک تراز طبیعی تر برسد، ضروری است. هر گونه درد ایجاد شده در اثر فیزیو تراپی و گودی کمر را می توان به وسیله ی دارو های ضد التهاب درمان کرد.
ورزش و حرکات اصلاحی
۱- کشیدن
کشیدن کمر و عضلات باسن، یک شروع مناسب برای درمان گودی کمر است. برای کشیدن کمر، به پشت روی زمین خوابیده و به سادگی زانو های خود را به سمت سینه ی خود بکشید. می توانید پشت پا ها و یا زانو های خود را گرفته و آن ها را به سمت بدن خود بکشید. نفس عمیق کشیده و این حالت را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه حفظ کنید.
برای کشیدن عضلات خم کننده (فلکسور های) ران، روی زمین زانو بزنید به حالتی که زانوی راست شما بالا و زانوی چپ شما پایین باشد. می توانید برای راحتی خود از یک بالش کوچک یا حوله ی تا شده بر زیر زانو ی خود استفاده کنید. باسن خود را بدون حرکت دادن پا ها به سمت جلو بکشید تا جایی که در باسن چپ خود احساس کشیدگی کنید. اجازه ندهید که کمر شما خم شود. دست چپ خود را صاف کرده و آن را به سمت راست بدن خود بکشید. بدین ترتیب با خم شدن بدن به سمت راست، کشش بیشتر می شود. این حالت را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه نگه داشته و سپس همین تمرین را با عوض کردن پا ها، برای طرف دیگر بدن خود انجام دهید.
این تمرین را روزانه و حتی دو بار در روز انجام دهید.
۲- کرانچ
تقویت عضلات شکم، قدم بعدی در درمان قوس کمر با ورزش بوده و انجام تمرینات کرانچ، یک راه عالی برای این کار می باشد. به پشت روی زمین بخوابید. می توانید پا های خود را صاف کرده و یا آن ها را خم کنید. لگن خود را به عقب کج کرده و بدین صورت کمر خود را به سمت زمین فشار دهید. انجام این کار با پا های خم شده، ساده تر خواهد بود. دست های خود را به صورت ضربدری بر روی سینه ی خود قرار داده و به آرامی بدن خود را ۳۰ درجه از زمین بلند کنید. سپس به آرامی به حالت اولیه ی خود باز گردید. این تمرین را با ۱۰ تکرار شروع کرده و به تدریج آن را به ۳۰ تکرار و یا بیشتر برسانید.
۳- ددلیفت با یک پا
عضلات همسترینگ و سرینی نیز باید تقویت شوند. شما می توانید به وسیله ی این تمرین هر دوی این عضلات را تمرین دهید. این تمرین همچنین عضلات شکم را نیز درگیر می کند چرا که در طی آن فرد نیاز به حفظ کردن تعادل بر روی یک پای خود را دارد.
بر روی پای راست خود ایستاده و پای چپ را از روی زمین بلند کنید. دست چپ خود را بر روی باسن خود قرار داده و با خم کردن کمر، دست راست خود را به زمین برسانید. پای چپ خود را به صورت مستقیم نگه دارید. با نوک انگشتان خود زمین را لمس کرده و سپس به حالت ایستاده باز گردید. این کار عضلات باسن و سرینی ها را درگیر می کند. عضله ی سرینی راست و همسترینگ، به شما در ایستادن کمک می کنند. این تمرین را ۱۰ بار با پای چپ خود و ۱۰ بار دیگر با پای راست خود تکرار کنید. ۲ یا ۳ بار انجام این تمرین در روز می تواند مناسب باشد.
برای سخت تر کردن این تمرین، می توانید یک دمبل را در دست خود بگیرید.